هنگامی که دچار یبوست یا احساس گرفتگی در شکم هستید، چندین راهکار خانگی میتوانند هم به شما در یافتن تسکین سریع کمک کنند و هم به مرور زمان به بهبود نظم حرکات روده کمک نمایند.¹

ملینهای طبیعی
ملینهای طبیعی به مواد غذایی و نوشیدنیهایی گفته میشود که بهطور ملایم و مؤثر باعث تحریک دستگاه گوارش میشوند. برخی از معروفترین ملینهای طبیعی عبارتاند از:
- آلو و آب آلو: این میوه حاوی سوربیتول (نوعی قند الکلی) و پکتین (نوعی فیبر محلول) است. این ترکیبات به نرم شدن مدفوع و کاهش سفتی و تودهای بودن آن کمک میکنند، بدون اینکه باعث اسهال شوند.²
آلو به عنوان یکی از قدیمیترین درمانهای خانگی یبوست شناخته میشود. سوربیتول با کشیدن آب به داخل روده بزرگ، باعث نرم شدن مدفوع میشود و پکتین به افزایش حجم و روان شدن حرکت آن در کولون کمک میکند. - تخم شربتی (تخم چیا): پژوهشها نشان دادهاند که خیساندن تخم چیا باعث حجیم شدن آن میشود و این دانهها بهصورت ژلهای درمیآیند که به افزایش حجم مدفوع و سهولت عبور آن از دستگاه گوارش کمک میکند.³
تخم چیا علاوه بر فیبر محلول، حاوی چربیهای مفید امگا-۳ نیز هست که به سلامت مخاط روده کمک میکند. - قهوه: نوشیدن قهوه باعث تحریک حرکات دستگاه گوارش میشود و میتواند موجب تحریک روده بزرگ و تسریع در اجابت مزاج گردد.⁴
این اثر میتواند ناشی از ترکیب کافئین و سایر ترکیبات بیواکتیو موجود در قهوه باشد که بر عضلات صاف روده اثر میگذارند.
مکملها
پروبیوتیکها و منیزیم میتوانند به تسکین فوری یبوست کمک کنند.
- مکملهای پروبیوتیک میتوانند تعادل باکتریهای مفید در دستگاه گوارش را حفظ کنند. تحقیقات نشان میدهد که مصرف آنها زمان عبور مدفوع از روده را کاهش میدهد و تعداد دفعات اجابت مزاج را افزایش میدهد.⁵
این اثر معمولاً با افزایش باکتریهای لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتر صورت میگیرد که باعث تخمیر فیبرها و تولید اسیدهای چرب کوتاهزنجیر میشوند و به تحریک روده کمک میکنند. - منیزیم نیز نقش مهمی در سلامت روده و نظم حرکات آن ایفا میکند.⁶ مکملهایی مانند منیزیم سیترات با کشیدن آب به داخل روده میتوانند یبوست را سریع برطرف کنند.⁷
این خاصیت اسموتیک منیزیم باعث حجیم شدن و نرم شدن مدفوع میشود.
توجه: سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) مکملهای غذایی را مانند داروها از نظر ایمنی و اثربخشی تنظیم نمیکند. بنابراین باید با احتیاط و تحت نظر متخصص مصرف شوند.⁸
ملینهای بدون نسخه (OTC)
ملینهای بدون نسخه میتوانند زمانی که سایر روشها جواب ندادهاند، تسکین کوتاهمدت فراهم کنند. پیش از مصرف هر نوع ملین، مشورت با پزشک یا داروساز ضروری است. برخی از انواع داروهایی که میتوانند در درمان یبوست کمک کنند عبارتاند از:¹
روانکنندههای گوارشی: مانند روغن معدنی که باعث لغزنده شدن مدفوع و حرکت آسانتر آن در روده میشود.
عوامل اسموتیک: این داروها با نگهداشتن آب در مدفوع، آن را نرم میکنند و به اجابت مزاج کمک مینمایند.
نمونهها: لاکتولوز، پلیاتیلن گلایکول.
نرمکنندههای مدفوع: به شکل کپسول یا مایع در دسترساند و با کاهش کشش سطحی مدفوع، باعث میشوند دفع آن راحتتر شود.⁹
مانند: داکوزات سدیم.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر یبوست شما بیش از سه هفته ادامه داشته باشد یا با علائمی مانند کاهش وزن بیدلیل، خون در مدفوع، یا درد شدید شکمی همراه باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.¹⁰
یبوست طولکشیده میتواند نشانهای از مشکلات جدیتری مانند سندرم روده تحریکپذیر (IBS)، انسداد روده، یا حتی سرطان کولورکتال باشد. در چنین مواردی، بررسیهای تشخیصی مانند کولونوسکوپی یا آزمایشهای خون ممکن است ضروری باشند.
همچنین اگر علیرغم رعایت رژیم غذایی سرشار از فیبر، فعالیت بدنی منظم، و مصرف کافی مایعات، همچنان با یبوست مزمن مواجه هستید، ممکن است نیاز به بررسی عملکرد تیروئید، اعصاب دستگاه گوارش یا استفاده از داروهای خاصی وجود داشته باشد.
اگر کودک یا سالمندی با یبوست شدید مواجه شد، باید سریعتر به پزشک مراجعه کرد، چرا که در این گروهها یبوست میتواند بهسرعت باعث عوارضی چون بیاشتهایی، تهوع، بیقراری یا بیتعادلی آب و الکترولیتها شود.
پاسخ سریع: چه چیزی میتواند فوراً باعث اجابت مزاج شود؟
در این بخش، برخی از مؤثرترین محرکهای سریع دستگاه گوارش برای تسهیل در اجابت مزاج آمده است:
- نوشیدن یک لیوان آب گرم یا آب لیمو گرم: گرما میتواند حرکات پریستالتیک روده را تحریک کند، و لیمو با خاصیت اسیدیاش ممکن است ترشح صفرا را افزایش دهد.¹¹
- مصرف قهوه (بهویژه صبحها): کافئین و ترکیبات دیگر موجود در قهوه میتوانند عضلات روده بزرگ را تحریک کرده و احساس فوری نیاز به دفع را ایجاد کنند.
- فعالیت بدنی ملایم مانند پیادهروی سریع یا حرکات یوگا: ورزش با تحریک عضلات شکمی و افزایش تحرک دستگاه گوارش، یکی از روشهای مؤثر و طبیعی برای اجابت مزاج است.
- خوردن غذاهای سرشار از فیبر محلول و نامحلول مانند آلو، انجیر، سبوس، دانه چیا، دانه کتان، و سبزیجات خام.
- استفاده از مکمل منیزیم سیترات یا شیر منیزی (magnesium hydroxide) در موارد حاد یبوست، البته بهطور محدود و تحت نظر پزشک.
جمعبندی
اگرچه راهکارهایی برای تحریک فوری حرکات روده وجود دارند، برای جلوگیری از یبوست مزمن، پیروی از سبک زندگی سالم بسیار حیاتی است. این موارد شامل نوشیدن آب کافی، مصرف منظم فیبر غذایی، فعالیت بدنی روزانه، کاهش استرس، و پیگیری علائم گوارشی بهویژه در صورت تداوم آنها است.
در صورتی که یبوست مزمن شود یا همراه با علائم هشداردهنده باشد، مراجعه به پزشک ضروری است تا علت زمینهای مشخص شده و درمان مناسب انجام گیرد.