بر خلاف بسیاری از نیش‌های حشرات، نیش زنبور معمولاً دردناک‌تر است.¹ زنبورها هنگام نیش زدن، سمی را از طریق نیش خود وارد پوست می‌کنند که می‌تواند بسته به واکنش بدن، عوارضی از خفیف تا شدید ایجاد کند.²
نحوه درمان نیش زنبور به شدت واکنش بدن شما بستگی دارد. واکنش‌های خفیف مانند خارش، قرمزی و تورم معمولاً در خانه قابل درمان هستند، اما اگر به نیش زنبور حساسیت دارید، باید فوراً به مراقبت‌های پزشکی مراجعه کنید.²
نیش زنبور چه شکلی است؟
در نگاه اول، نیش زنبور ممکن است شبیه به سایر نیش‌ها یا گزش‌های حشرات به نظر برسد. معمولاً ناحیه نیش‌خورده متورم، قرمز و هنگام لمس گرم است.³
به گفته دکتر تانیا موچی الیوت، استاد بالینی در دانشکده پزشکی NYU Grossman، معمولاً در مرکز محل نیش یک علامت قرمز شبیه به نقطه‌ای کوچک دیده می‌شود، مشابه اثر نوک خودکار.
Penpak Ngamsathain/Getty Images
این ظاهر ممکن است با گذر زمان بیشتر آشکار شود و در برخی موارد، بسته به حساسیت فرد، میزان تورم یا قرمزی شدیدتر گردد. این علائم به‌ویژه در کسانی که پوست حساسی دارند، واضح‌تر دیده می‌شود.
علائم نیش زنبور
علائم ناشی از نیش زنبور بستگی به این دارد که آیا شما به زنبورها حساسیت دارید یا خیر.
در یک واکنش خفیف، پوست ناحیه نیش‌خورده معمولاً به رنگ صورتی یا قرمز درمی‌آید و متورم می‌شود. در این حالت ممکن است خارش یا درد خفیفی احساس کنید که معمولاً طی چند ساعت برطرف می‌شود.⁴
برخی افراد واکنشی متوسط به نیش زنبور دارند که با علائم زیر همراه است:²
- کاهش فشار خون
- اسهال
- تهوع و استفراغ
- ضربان قلب بالا
- گرفتگی عضلات شکمی
آیا زنبورها نیش خود را در پوست باقی می‌گذارند؟
زنبورها معمولاً نیش خود را در پوست باقی نمی‌گذارند. در واقع آن‌ها قادرند چندین بار نیش بزنند.³
هر بار که زنبور نیش می‌زند، مقدار بیشتری از سم وارد بدن شما می‌شود. بنابراین، اگر چند بار پیاپی نیش بخورید، میزان سمی که دریافت می‌کنید بیشتر خواهد بود و این می‌تواند شدت واکنش بدن را افزایش دهد.
واکنش‌های شدید
اگر به نیش زنبور حساسیت داشته باشید، ممکن است دچار واکنشی شدید و بالقوه مرگبار به نام آنافیلاکسی شوید.⁴ علائم آنافیلاکسی شامل موارد زیر هستند:⁵
- افت فشار خون و بیهوشی ناشی از شوک
- اسهال
- کهیر
- تهوع و استفراغ
- تند شدن ضربان قلب
- درد شکمی
- تورم لب‌ها، دهان، گلو یا زبان
- دشواری در تنفس
در صورت بروز این علائم، درمان فوری پزشکی حیاتی است، زیرا آنافیلاکسی بدون درمان می‌تواند کشنده باشد. تأخیر در درمان ممکن است منجر به ایست قلبی یا تنفسی گردد.
عوارض احتمالی
نیش‌های خفیف زنبور معمولاً طی یک هفته به‌صورت خودبه‌خود برطرف می‌شوند، اما آنافیلاکسی در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به مرگ شود.²⁵
اگر شما به نیش زنبور حساس باشید و بارها نیش بخورید، هر بار ممکن است واکنش شدیدتری داشته باشید.² این مسئله نشان می‌دهد که تکرار تماس با سم زنبور، پاسخ ایمنی بدن را به‌شدت افزایش می‌دهد.
درمان نیش زنبور
تا زمانی که واکنش شدید نداشته باشید، می‌توانید نیش زنبور را در خانه درمان کنید.
برای درمان خانگی نیش زنبور این مراحل را دنبال کنید:²
- برداشتن نیش (در صورت باقی‌ماندن): اگر نیش هنوز در پوست است، آن را به‌آرامی و بدون فشار بیرون بیاورید. فشار ممکن است سم بیشتری وارد کند.
- شست‌وشوی محل نیش: با آب و صابون ملایم بشویید تا از عفونت جلوگیری شود.
- استفاده از کمپرس سرد: برای کاهش تورم مؤثر است.
- بی‌حرکت نگه‌داشتن ناحیه: این کار مانع پخش سم در بدن می‌شود. همچنین لباس‌ها و زیورآلات تنگ را باز کنید.
- کاهش درد و خارش: استفاده از مسکن‌هایی مثل ایبوپروفن و محصولاتی مانند Cutter BiteMD که برای تسکین نیش حشرات طراحی شده‌اند مفید است. دکتر الیوت توصیه می‌کند ناحیه نیش‌خورده را بالا نگه دارید.
در صورت وجود خارش شدید، می‌توان از آنتی‌هیستامین‌های خوراکی نیز استفاده کرد تا علائم آلرژیک کاهش یابد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در اغلب افراد، واکنش به نیش زنبور خفیف است. با این حال، در برخی موارد ممکن است فرد برای اولین بار واکنش شدید نشان دهد.⁴
اگر علائم متوسط تا شدید زیر را داشتید، با پزشک مشورت کنید:⁶
- درد شکم و قفسه سینه
- اضطراب
- سرفه
- اسهال
- سرگیجه یا سبکی سر
- صداهای تیز تنفسی
- تهوع و استفراغ
- تورم چشم‌ها، صورت یا زبان
- دشواری در تنفس یا بلع
- بیهوشی
در چنین شرایطی، هرگونه تعلل در مراجعه به اورژانس می‌تواند وضعیت فرد را به‌سرعت وخیم‌تر کند.
چه زمانی باید فوراً به اورژانس مراجعه کرد؟
اگر واکنش شما به نیش زنبور بسیار شدید بود—از جمله تورم گسترده و مشکلات تنفسی—باید فوراً به خدمات اورژانس پزشکی مراجعه کنید.²
با اورژانس تماس بگیرید (۹۱۱) و منتظر بهبود علائم نمانید. درمان سریع با داروی اپی‌نفرین ممکن است جان شما را نجات دهد. در صورت سابقه واکنش آلرژیک شدید، بهتر است همیشه یک EpiPen همراه داشته باشید.⁷
چطور از نیش زنبور پیشگیری کنیم؟
دکتر الیوت توصیه می‌کند: «سعی کنید از مکان‌هایی که احتمال حضور زنبور در آن‌ها زیاد است، مانند زیر سقف‌ها، دوری کنید.»
راهکارهای دیگر برای جلوگیری از نیش زنبور عبارت‌اند از:⁸²
- از پوشیدن لباس‌های رنگ روشن یا استفاده از عطر در محیط‌های باز خودداری کنید
- در فضاهای بیرونی، غذا و نوشیدنی را بپوشانید
- در حیاط خانه دنبال لانه زنبورها بگردید ولی هرگز دست یا پای خود را داخل لانه یا محل‌های مشکوک نکنید
- از زدن یا تحریک زنبورها پرهیز کنید
- هنگام باغبانی از دستکش استفاده کنید
- در هنگام راه‌رفتن روی چمن، کفش و جوراب بپوشید
این اقدامات ساده می‌توانند تا حد زیادی خطر تماس تصادفی با زنبورها را کاهش دهند و از نیش جلوگیری کنند.
چگونه از کودکان محافظت کنیم؟
مطمئن شوید که کودکان هنگام بازی در فضای باز کفش پوشیده باشند و لباس‌های رنگارنگ نپوشند. از دادن غذاهایی مانند ساندویچ کره بادام‌زمینی، شیرینی‌ها و هندوانه در فضای باز پرهیز کنید، چراکه این خوراکی‌ها زنبورها را جذب می‌کنند.⁹
قبل از رفتن کودکان به فضای باز، محل را از نظر وجود لانه‌های زنبور—به‌ویژه در تنه درختان یا سوراخ‌های زمین—بررسی کنید. در صورت وجود لانه، با متخصصین دفع آفات تماس بگیرید.⁹
اگر کودک شما سابقه واکنش آلرژیک شدید به نیش زنبور دارد، با پزشک درباره تجویز EpiPen مشورت کنید. همچنین، مطمئن شوید مراقبین کودک مانند پرستار یا معلم، از این حساسیت آگاه باشند و بدانند در صورت نیش زدن چه اقدامی باید انجام دهند.⁸
جمع‌بندی سریع
نیش زنبور معمولاً دردناک است و علائمی مانند خارش، قرمزی و تورم ایجاد می‌کند. بیشتر افراد واکنش‌های خفیف دارند، اما برخی ممکن است دچار آلرژی شدید شوند.
اگر پس از نیش زدن، دچار تورم گسترده یا مشکلات تنفسی شدید، فوراً به اورژانس مراجعه کنید، زیرا آنافیلاکسی در صورت درمان نشدن می‌تواند کشنده باشد.
برای پیشگیری از نیش زنبور، حتماً در فضای باز به اطراف خود توجه داشته باشید. از پوشیدن لباس‌های روشن یا استفاده از عطر خودداری کرده و غذاها را در فضای باز بپوشانید تا زنبورها جذب نشوند.