مقایسه رژیم کتوژنیک و مدیترانهای برای کنترل قند خون، سلامت روده و کاهش وزن
در یک مطالعه جدید اما بسیار کوچک که روی افرادی با تشخیص تازه دیابت نوع ۲ انجام شد، مشخص شد که رژیم غذایی کتوژنیک (کتو) در بهبود شاخصهای سلامت متابولیک عملکرد بهتری نسبت به رژیم مدیترانهای داشت.
بر اساس یافتههای این تحقیق، رژیم کتو توانست به شکل چشمگیری قند خون، ترکیب میکروبیوتای روده، شاخص توده بدنی (BMI) و اندازه دور کمر را نسبت به رژیم مدیترانهای بهبود بخشد.
رژیم کتوژنیک که مدتهاست برای کاهش وزن مؤثر شناخته شده، با عوارض جانبی متعددی نیز همراه است.
این رژیم بر اساس کاهش شدید کربوهیدرات طراحی شده و باعث تغییر در نحوه تأمین انرژی بدن میشود، بهطوریکه بدن به جای قند، چربیها را بهعنوان منبع اصلی انرژی میسوزاند.
تأثیرات اولیه رژیم کتو در کنترل قند خون نسبت به رژیم مدیترانهای
برتریهایی که رژیم کتو نسبت به رژیم مدیترانهای در این مطالعه نشان داد، در بلندمدت پایدار نبود و پس از شش ماه کاهش یافت.
در واقع، با گذشت زمان، بهویژه در پایان یکسال مطالعه، هر دو رژیم به بهبودهای مشابهی در سلامت شرکتکنندگان منجر شدند.
این پژوهش کوچک که توسط محققانی از ایتالیا و برزیل انجام و در مجله علمی Metabolites منتشر شده، به بهبودهای کوتاهمدت در تنوع میکروبیوتای روده، شاخصهای انسانسنجی و شاخصهای متابولیکی اشاره دارد.
مطالعه نشان میدهد که رژیمهای غذایی حتی در مدتزمان نسبتاً کوتاه میتوانند تغییرات قابلتوجهی در پارامترهای سلامت ایجاد کنند.

Design by MNT; Photography by CWP, LLC/Stocksy & Nadine Greeff/Stocksy.
رژیم کتو چیست و چرا میتواند مؤثر باشد؟
رژیم کتوژنیک نوعی رژیم کاهش وزن است که بر اساس کاهش شدید کربوهیدراتها و قندهای دریافتی بنا شده است.
وقتی بدن با کمبود گلوکز مواجه میشود، بهجای آن شروع به سوزاندن چربی برای تولید انرژی میکند که میتواند منجر به کاهش وزن و سایر مزایای متابولیک شود.
با این حال، رژیم کتو با خطرات جدی نیز همراه است، بهویژه زمانی که بهصورت طولانیمدت دنبال شود، که این مسئله مطالعه طولانیمدت آن را روی انسان دشوار میسازد.
برخی از این خطرات شامل مشکلات کلیوی، کبدی، یبوست، نوسانات خلقی و کمبودهای تغذیهای هستند که باید با دقت مدیریت شوند.
رژیم مدیترانهای: رویکردی متعادلتر
در مقابل، رژیم مدیترانهای رویکردی متعادل به تغذیه و سبک زندگی دارد و تأکید آن بر مصرف میوهها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی، روغن زیتون و کاهش مصرف گوشت قرمز است.
این رژیم برای کنترل قند خون، کاهش خطر بیماریهای قلبیعروقی و حفظ وزن سالم در طولانیمدت مؤثر و پایدار شناخته میشود.
جزئیات مطالعه: چه کسانی مورد بررسی قرار گرفتند؟
شرکتکنندگان در این مطالعه، افراد بین ۴۵ تا ۶۵ سال با اضافه وزن یا چاقی بودند که بهتازگی به دیابت نوع ۲ مبتلا شده بودند.
نکته مهم این است که این افراد هنوز دارویی برای دیابت خود دریافت نکرده بودند که این عامل، تداخل درمانی در نتایج مطالعه را حذف میکند.
در ابتدای مطالعه، ۱۱ نفر وارد مطالعه شدند که تا نیمه راه، ۱۰ نفر باقی ماندند و در نهایت، ۸ نفر مطالعه یکساله را بهطور کامل به پایان رساندند.
این تعداد کم نمونه، یکی از محدودیتهای مهم پژوهش محسوب میشود که تعمیم نتایج آن را دشوار میسازد.
ساختار رژیمهای غذایی در مطالعه چگونه بود؟
افراد بهصورت تصادفی به دو گروه تقسیم شدند: یک گروه با رژیم کتوژنیک بسیار کمکالری و گروه دیگر با رژیم مدیترانهای.
افراد گروه کتو، وعدههای غذایی آماده بر پایه پروتئین دریافت میکردند که کمتر از ۳۰ گرم کربوهیدرات در روز داشتند.
پس از دو ماه، بهمنظور پیشگیری از بروز مشکلات ایمنی ناشی از رژیم کتو، شرکتکنندگان این گروه بهتدریج به رژیم مدیترانهای انتقال داده شدند.
از ماه چهارم به بعد، هر دو گروه رژیم مدیترانهای را تا پایان مطالعه دنبال کردند تا مقایسه نهایی انجام گیرد.
نتایج متابولیکی: چگونه رژیم کتو عملکرد بهتری داشت؟
در آغاز و در طول مدت مطالعه، محققان نمونههای مدفوع شرکتکنندگان را برای بررسی تنوع میکروبی با استفاده از تکنولوژی پیشرفته تعیین توالی ژنتیکی تجزیه و تحلیل کردند.
همچنین اندازهگیریهای انسانسنجی مانند BMI و دور کمر و شاخصهای متابولیکی مهمی مثل هموگلوبین A1C (HbA1c) و تریگلیسرید نیز انجام شد.
در ماه ششم، گروه کتو بهبودهای قابلتوجهی در سطح HbA1c، BMI، اندازه دور کمر و تنوع مثبت میکروبیوتای روده نسبت به گروه مدیترانهای نشان دادند.
از جمله باکتریهای مفیدی که در این گروه افزایش یافته بود میتوان به گونه Akkermansia اشاره کرد که در سلامت متابولیک و تقویت سد دفاعی روده نقش دارد.
با این حال، پس از گذشت شش ماه، بسیاری از این شاخصهای بهبودیافته کاهش یافتند، هرچند به سطح اولیه پیش از آغاز مطالعه بازنگشتند.
این موضوع محققان را امیدوار کرد که رژیم کتو در شروع میتواند مؤثر باشد، اما ممکن است نتایج آن دوام طولانی نداشته باشد.
نگرانیهای مرتبط با رژیم کتو
دکتر جیسون انگ، متخصص غدد درونریز و متابولیسم از دانشگاه پیتسبورگ، درباره رژیم کتو هشدار داد: «این رژیم میتواند با خطراتی مانند کمبودهای تغذیهای، مشکلات کبدی، یبوست و اختلالات کلیوی همراه باشد.»
وی توضیح داد: «کمبودهای تغذیهای به دلیل حذف میوهها، سبزیجات و غلات کامل اتفاق میافتد؛ همچنین متابولیزهکردن بالای چربی و پروتئین میتواند به کبد و کلیهها فشار وارد کند.»
او همچنین افزود که کمبود فیبر ناشی از حذف غذاهای گیاهی، منجر به یبوست میشود و محرومیت مغز از قند ممکن است باعث نوسانات خلقی و اختلال در تمرکز شود.
این هشدارها نشان میدهد که رژیم کتو باید با نظارت دقیق و در شرایط خاص انجام شود.
تجربههای کلینیکی: رژیم کتو در برابر شواهد عملی
میشل روتنشتاین، متخصص تغذیه و سلامت قلب و بنیانگذار مرکز EntirelyNourished نیز در گفتوگو با Medical News Today گفت:
«در مطب خود، اغلب بیمارانی را میبینم که پس از پیروی از رژیم کتو با افزایش قند خون، التهاب، فشار خون بالا و اختلال در پروفایل چربی مواجه شدهاند.»
این گفتهها حاکی از آن است که تأثیرات بالقوه منفی رژیم کتو در عمل، گاهی با نتایج مثبت مورد انتظار همخوانی ندارد.
بنابراین، انتخاب این رژیم باید با بررسی وضعیت سلامت فرد و مشاوره حرفهای انجام گیرد.
آیا رژیم کتو میتواند جایگاهی در درمان داشته باشد؟
دکتر انگ در تفسیر نتایج مطالعه اظهار داشت که اگرچه باید با احتیاط به رژیم کتو نگاه کرد، اما شاید در برخی بیماران خاص مفید باشد.
وی بیان کرد: «کاهش وزن بالقوه و بهبود ترکیب میکروبی روده با رژیم کتو ممکن است در بیمارانی که از سلامت عمومی خوبی برخوردارند و با نظارت دقیق همراه هستند، ممکن شود.»
او همچنین تأکید کرد که در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲، رژیم کتو میتواند ابزار مفیدی برای کاهش وزن و بهبود مقاومت به انسولین باشد، بهویژه در افرادی که کنترل قند خون ضعیفی دارند یا کاهش وزن برایشان دشوار است.
اما در مقابل، روتنشتاین اظهار داشت که این رژیم را برای بیماران دیابتی توصیه نمیکند، چرا که دیابت نوع ۲ بهخودیخود خطر بیماری قلبی را افزایش میدهد.
نتیجهگیری: کدام رژیم انتخاب بهتری است؟
هر دو متخصص در نهایت رژیم مدیترانهای را گزینهای ایمنتر و مؤثرتر معرفی کردند.
دکتر انگ خاطرنشان کرد: «رژیم مدیترانهای منبع ارزشمند و ابزاری مؤثر برای کنترل قند خون، کاهش وزن و بهبود سلامت بیماران دیابتی است و بهمراتب از رژیم کتو قابلتحملتر است.»
روتنشتاین نیز توصیه کرد: «به جای دنبالکردن رژیمهای زودگذر، تمرکز بر کفایت تغذیهای، برنامهریزی هوشمندانه وعدههای غذایی و استفاده از رویکردی متعادل که شامل زمانبندی صحیح غذا خوردن باشد، راهکاری پایدارتر برای مدیریت دیابت نوع ۲ و ارتقای سلامت کلی بدن است.»