مدت زمانی که کوکائین در بدن یک فرد باقی می‌ماند به عواملی مانند مقدار مصرف، دفعات استفاده و ویژگی‌های فردی دیگر بستگی دارد. با این حال، کوکائین در مقایسه با بسیاری از داروهای دیگر دارای نیمه‌عمر کوتاه‌تری است.
نیمه‌عمر کوتاه به این معناست که بدن کوکائین را سریع‌تر متابولیزه یا تجزیه می‌کند. به عبارت دیگر، طی چند ساعت پس از مصرف، غلظت دارو به نصف مقدار اولیه کاهش پیدا می‌کند. در عرض چند روز، کوکائین به طور کامل از خون، ادرار یا بزاق خارج می‌شود.
با این حال، آزمایش مواد مخدر از طریق موی سر می‌تواند تا ماه‌ها پس از مصرف، مثبت باقی بماند. بنابراین، اگر فردی علائم اوردوز یا مصرف بیش از حد کوکائین را تجربه کند، باید فوراً به دنبال کمک اورژانسی باشد.
در ادامه، اطلاعات دقیق‌تری درباره مدت باقی‌ماندن کوکائین در بدن و ماندگاری آن در انواع مختلف آزمایش‌های مواد مخدر ارائه می‌شود.
کوکائین چه مدت در بدن باقی می‌ماند؟
کوکائین دارای نیمه‌عمری در حدود ۱ ساعت است. این بدان معناست که بدن در حدود یک ساعت پس از مصرف، نیمی از دوز اولیه کوکائین را متابولیزه می‌کند. سپس طی چند روز، تمام کوکائین از بدن دفع می‌شود.
اما مدت دقیق زمان لازم برای حذف کوکائین از بدن به عوامل متعددی بستگی دارد. از جمله:
- مقدار دوز مصرفی: هرچه دوز مصرفی بیشتر باشد، زمان بیشتری برای تجزیه کامل آن لازم است.
- سرعت متابولیسم بدن: برخی افراد به طور طبیعی سرعت متابولیکی بالاتری دارند و سریع‌تر مواد را از بدنشان دفع می‌کنند.
- مصرف مکرر یا مزمن: افرادی که به طور منظم یا مزمن از کوکائین استفاده می‌کنند، به دلیل تجمع متابولیت‌ها در بدنشان، زمان بیشتری برای دفع کامل ماده نیاز دارند.
همچنین روش مصرف کوکائین نیز تأثیر زیادی بر مدت زمان حضور آن در بدن دارد. به عنوان مثال، کوکائینی که به صورت موضعی (مثلاً در چشم‌پزشکی) استفاده می‌شود، نیمه‌عمر کوتاه‌تری نسبت به روش‌های دیگر مانند استنشاق (snorting) دارد.
از سوی دیگر، مدت‌زمان تأثیرات دارویی کوکائین با مدت‌زمانی که ماده در آزمایش‌های مواد مخدر قابل شناسایی است متفاوت است. علت این تفاوت در این است که آزمایش‌های مواد مخدر، متابولیت‌های کوکائین را شناسایی می‌کنند. این متابولیت‌ها، مواد شیمیایی‌ای هستند که بدن در هنگام تجزیه کوکائین تولید می‌کند. بنابراین، حتی اگر فرد دیگر احساس “سرخوشی” نداشته باشد، همچنان ممکن است تست اعتیاد او مثبت شود.
عوامل مختلفی بر احتمال مثبت شدن آزمایش کوکائین تأثیر می‌گذارند، از جمله:
- نوع آزمایش مورد استفاده
- سطح آستانه شناسایی متابولیت (cutoff level): هرچه این سطح پایین‌تر باشد، احتمال مثبت شدن تست بیشتر می‌شود.
- سیاست تولیدکنندگان تجهیزات آزمایشگاهی که سطح آستانه متفاوتی را تعیین می‌کنند.
آزمایش ادرار برای کوکائین
آزمایش ادرار می‌تواند خود کوکائین یا متابولیت اصلی آن، یعنی بنزوئیل‌اِگناین (benzoylecgonine) را شناسایی کند. این تست معمولاً موارد زیر را تشخیص می‌دهد:
- کوکائین خالص: از ۱ تا ۵ ساعت پس از مصرف.
- متابولیت‌ها: از ۲ تا ۴ روز پس از مصرف.
اگر فردی کوکائین را در دوزهای بالا یا به شکل خالص‌تر مصرف کند، ممکن است پنجره تشخیص (زمانی که ماده قابل شناسایی است) کمی طولانی‌تر شود.
آزمایش موی سر برای کوکائین
آزمایش مو دارای طولانی‌ترین پنجره شناسایی است. این آزمایش از ۷ تا ۱۰ روز پس از مصرف کوکائین شروع به تشخیص ماده می‌کند و ممکن است تا حداقل ۳ ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد. بر اساس مقاله‌ای در سال ۲۰۲۲، آثار کوکائین در موی سر تا ۶ ماه پس از مصرف نیز مشاهده شده‌اند.
با این حال، آزمایش مو با چالش‌هایی در زمینه دقت مواجه است:
- این روش ممکن است موارد مصرف اندک یا تک‌مرتبه‌ای را شناسایی نکند.
- افرادی که موهای خود را کوتاه می‌کنند، ممکن است بخشی از موهای حاوی ماده را حذف کنند و در نتیجه تست آن‌ها منفی شود.
- همچنین اگر کوکائین به طور فیزیکی با مو تماس پیدا کند، حتی بدون مصرف، ممکن است ردپایی باقی بگذارد و منجر به مثبت شدن تست شود.
آزمایش بزاق برای کوکائین
آزمایش بزاق می‌تواند کوکائین را از ۱ تا ۳۶ ساعت پس از آخرین مصرف تشخیص دهد. عوامل مؤثر در مدت زمان باقی‌ماندن در بزاق شامل:
- خلوص ماده
- مقدار مصرف
- سرعت متابولیسم فرد
- تکرار دوزهای مصرفی
افرادی که دوزهای پی‌درپی مصرف می‌کنند ممکن است مدت‌زمان بیشتری برای متابولیزه کردن کوکائین نیاز داشته باشند.
آزمایش خون برای کوکائین
آزمایش خون نیز می‌تواند کوکائین یا متابولیت‌های آن را در پلاسما شناسایی کند. اما پنجره تشخیص در این نوع آزمایش بسیار کوتاه است: ۲ تا ۱۲ ساعت. به همین دلیل، این آزمایش معمولاً در موارد اورژانسی یا برای تشخیص مصرف اخیر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کوکائین چگونه در بدن متابولیزه می‌شود؟
فرآیند متابولیسم کوکائین عمدتاً در کبد انجام می‌شود. آنزیم‌هایی مانند پسودوکولین‌استراز (PChE) و کربوکسیل‌استراز نوع ۲، کوکائین را به متابولیتی بی‌اثر به نام اِگناین متیل استر (ecgonine methyl ester) تجزیه می‌کنند.
در مرحله بعد، آنزیم‌ها کوکائین را به بنزوئیل‌اِگناین تجزیه می‌کنند؛ متابولیتی که بیشتر آزمایش‌ها برای تشخیص آن طراحی شده‌اند.
این متابولیت‌ها به جریان خون، ادرار، بزاق و حتی مو منتقل شده و در نهایت از بدن خارج می‌شوند.
مقدار طبیعی آنزیم PChE در بدن هر فرد متفاوت است و این مقدار می‌تواند سرعت متابولیزه کردن کوکائین را تحت تأثیر قرار دهد. سطح پایین این آنزیم ممکن است خطر اوردوز یا بروز عوارض جانبی خطرناک‌تر را افزایش دهد.
خطرات و عوارض مصرف کوکائین
کوکائین یک داروی محرک است، به این معنا که فعالیت سیستم عصبی مرکزی را افزایش می‌دهد. این اثر می‌تواند باعث احساس انرژی یا سرخوشی شود، اما هم‌زمان ممکن است علائمی چون اضطراب یا پرخاشگری را نیز ایجاد کند.
سایر خطرات مصرف کوکائین شامل موارد زیر است:
- اختلال در مصرف کوکائین (وابستگی روانی و جسمی)
- پارانویای (بدبینی شدید)
- تحریک‌پذیری
- تهوع و استفراغ
- فشار خون بالا
- ضربان قلب سریع
- اختلال در خواب
- بی‌اشتهایی
مصرف بلندمدت کوکائین ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- آسیب به قلب و کبد
- مرگ
- آسیب ریوی در صورت دود کردن کوکائین
- آسیب به بینی در صورت استنشاق (snorting)
- نارسایی اندام‌های داخلی
- کاهش وزن شدید یا سوءتغذیه
- ابتلا به بیماری‌هایی مثل HIV در صورت تزریق کوکائین
مصرف کوکائین می‌تواند به اوردوز و در نهایت مرگ منجر شود.
درمان و کمک برای ترک کوکائین
فردی که نگران مدت‌زمان باقی‌ماندن کوکائین در بدن خود است، ممکن است در واقع به کمک برای ترک نیاز داشته باشد. زیرا کوکائین به سرعت از بدن دفع می‌شود، اما اگر فرد قادر به ترک آن حتی برای چند روز نیست یا نگران علائم ترک است، این ممکن است نشانه‌ای از اختلال مصرف مواد باشد.
سایر نشانه‌هایی که نشان می‌دهند فرد نیاز به کمک دارد:
- ناتوانی در ترک مصرف با وجود تلاش
- نیاز به مصرف برای احساس “عادی بودن”
- افزایش مقدار مصرف برای رسیدن به همان اثر
- بروز مشکلات سلامتی ناشی از مصرف کوکائین
- ایجاد مشکلات جدی در روابط، مسائل مالی، قانونی یا کاری
- استفاده از کوکائین برای کنترل علائم بیماری روانی یا پنهان کردن درد جسمی
اختلال مصرف مواد یک بیماری پزشکی است، نه یک ضعف شخصیتی. این بیماری نیاز به درمان پزشکی، حمایت برای مدیریت علائم ترک و بررسی علل زمینه‌ای مانند افسردگی دارد.
پزشکان، متخصصان سلامت روان یا مراکز اورژانس می‌توانند به افراد کمک کنند تا منابع مورد نیاز برای درمان را پیدا کنند.
همچنین اگر فردی فکر می‌کند که مقدار زیادی کوکائین مصرف کرده یا فرد دیگری را در این وضعیت می‌بیند، باید فوراً به دنبال کمک اورژانسی باشد.
علائم اوردوز کوکائین شامل:
- تپش قلب شدید
- فشار خون بالا
- دمای بالای بدن
- تعریق شدید
- بی‌قراری یا تحریک‌پذیری
- سردرد
- پارانویای
- گیجی و هذیان
- توهم
- تنگی نفس
- تهوع
- استفراغ یا اسهال
- مردمک گشادشده
- تاری دید یا از دست‌دادن بینایی
- کبودی انگشتان دست یا پا
- درد قفسه سینه
- تشنج
- دشواری در تنفس
خلاصه
کوکائین دارویی قدرتمند است که می‌تواند به سلامت جسمی و روانی فرد آسیب بزند. به دلیل نیمه‌عمر کوتاه، فردی که مصرف را قطع می‌کند، خیلی سریع علائم ترک را تجربه خواهد کرد.
افرادی که نگران نتیجه تست مواد مخدر هستند، باید تا حد ممکن از مصرف کوکائین خودداری کنند. همچنین، اگر مصرف کوکائین باعث اختلال در زندگی کاری یا تحصیلی فرد شود، ممکن است نشان‌دهنده وابستگی به ماده باشد.
متخصصان آگاه و دلسوز می‌توانند به فرد کمک کنند تا درمان مناسب را بیابد. بهبودی امکان‌پذیر است و می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به طرز چشمگیری بهبود ببخشد.