رژیم‌های کم‌چرب سالم که بر غذاهای کامل با کیفیت بالا تأکید دارند، ممکن است خطر بیماری قلبی را کاهش دهند
یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که کیفیت غذا نقش مهم‌تری نسبت به میزان چربی یا کربوهیدرات در سلامت قلب ایفا می‌کند. در واقع، انتخاب مواد غذایی با ارزش تغذیه‌ای بالا می‌تواند تأثیری چشمگیرتر از صرفاً کاهش گروه‌های غذایی خاص داشته باشد.
رژیم‌های کم‌کربوهیدرات یا کم‌چرب ممکن است فاقد مواد مغذی محافظت‌کننده قلب باشند و در عین حال حاوی مقادیر زیادی از مواد مغذی مضر باشند که با افزایش خطر بیماری قلبی در ارتباط‌اند. این نشان می‌دهد که تمرکز صرف بر حذف چربی یا کربوهیدرات می‌تواند گمراه‌کننده باشد و باید کیفیت منابع غذایی در اولویت قرار گیرد.
کیفیت بالای غذاهای مصرفی می‌تواند خطر بیماری عروق کرونر را کاهش دهد
مطالعه‌ای جدید پیشنهاد می‌کند که به جای تمرکز صرف بر میزان ماکرومغذی‌ها، باید غذاهای کامل، حداقلی فرآوری‌شده و گیاهی در اولویت قرار گیرند، در حالی که مصرف غلات تصفیه‌شده، قندهای افزوده و محصولات حیوانی محدود شود. این رویکرد منجر به کاهش چشمگیر خطر بیماری عروق کرونر قلب می‌شود.
این تحقیق در نشست سالانه انجمن تغذیه آمریکا با عنوان NUTRITION 2025 ارائه شد که از ۳۱ مه تا ۳ ژوئن در اورلاندو، فلوریدا برگزار گردید. این نشست از جمله معتبرترین رویدادهای علمی حوزه تغذیه در جهان به شمار می‌رود.
تحقیقات جدید جهت‌گیری توصیه‌های تغذیه‌ای را به‌سمت راهکارهای شخصی‌تر سوق می‌دهد
یافته‌های این تحقیق نشان‌دهنده تغییر نگرشی در جهت ارائه توصیه‌های تغذیه‌ای دقیق‌تر و شخصی‌سازی‌شده برای سلامت قلبی‌عروقی است. به جای توصیه‌های کلیشه‌ای کاهش چربی یا کربوهیدرات، اکنون تأکید بر کیفیت منابع غذایی بیشتر شده است.
این دیدگاه تازه می‌تواند راهنمایی دقیق‌تری برای بیماران قلبی، افراد در معرض خطر و حتی جمعیت عمومی فراهم کند، چرا که الگوی تغذیه‌ای متناسب با سبک زندگی، ژنتیک و وضعیت متابولیک فرد مورد توجه قرار می‌گیرد.
محدود کردن چربی و کربوهیدرات به تنهایی برای محافظت از قلب کافی نیست
سال‌هاست که رژیم‌های کم‌کربوهیدرات و کم‌چرب به‌عنوان راهکارهایی برای بهبود سلامت، کنترل وزن و کاهش خطر بیماری‌های مزمن از جمله بیماری قلبی معرفی شده‌اند. با این حال، اثر واقعی این رژیم‌ها بر سلامت قلب همچنان محل بحث محققان است.
به‌ویژه زمانی که کیفیت غذاهای مصرفی در این رژیم‌ها متفاوت باشد، ارزیابی اثر آن‌ها دشوارتر می‌شود. به عبارتی دیگر، تمام رژیم‌های کم‌چرب یا کم‌کربوهیدرات یکسان نیستند و نوع غذاهای انتخابی نقش تعیین‌کننده‌ای دارند.
مطالعه‌ای گسترده به بررسی اثر کیفیت رژیم غذایی بر سلامت قلب پرداخت
پژوهشگران دانشکده بهداشت عمومی هاروارد در پاسخ به این سؤال حیاتی که آیا کیفیت غذا از حذف چربی و کربوهیدرات مهم‌تر است، پاسخی علمی ارائه کردند. آن‌ها نتیجه گرفتند که کیفیت غذا حداقل به همان اندازه، و شاید بیشتر از کاهش چربی یا کربوهیدرات، در سلامت قلب مؤثر است.
این مطالعه وسیع نزدیک به ۲۰۰ هزار مرد و زن از سه مطالعه عمده کوهورت در آمریکا را دربر گرفت: مطالعه پیگیری متخصصان سلامت، مطالعه سلامت پرستاران، و مطالعه دوم سلامت پرستاران. این تنوع نمونه آماری باعث افزایش دقت نتایج شد.
پیگیری ۲۵ ساله الگوهای غذایی و پیامدهای قلبی
محققان عادات غذایی و پیامدهای بیماری قلبی را طی مدت ۲۵ سال پیگیری کردند. پرسشنامه‌های دقیق بسامد مصرف غذا به آن‌ها این امکان را داد که برای رژیم‌های کم‌چرب و کم‌کربوهیدرات امتیازهایی بر اساس سلامت‌بخشی غذاهای مصرف‌شده اختصاص دهند.
آن‌ها دریافتند که رژیم‌های کم‌چرب یا کم‌کربوهیدرات که بر غذاهای با کیفیت بالا نظیر غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات، مغزها و حبوبات تأکید دارند، با حدود ۱۵٪ کاهش خطر بیماری عروق کرونر قلب همراه بودند. این یافته نشان می‌دهد که انتخاب منابع غذایی سالم، حتی در چارچوب رژیم‌های محدودکننده، بسیار حیاتی است.
مصرف غذاهای ناسالم در رژیم‌های کم‌چرب یا کم‌کربوهیدرات می‌تواند خطر را افزایش دهد
در مقابل، رژیم‌هایی که هرچند کم‌چرب یا کم‌کربوهیدرات بودند اما حاوی غذاهای ناسالم مانند غلات تصفیه‌شده، تنقلات شیرین، گوشت‌های فرآوری‌شده و چربی‌های حیوانی بودند، خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دادند. این یافته تأکیدی است بر این که حذف یک ماکرومغذی کافی نیست.
دکتر ژی‌یوان وو، نویسنده اصلی مطالعه و پژوهشگر فوق‌دکتری در دپارتمان تغذیه دانشگاه هاروارد، در یک بیانیه مطبوعاتی توضیح داد: «نسخه‌های سالم این رژیم‌ها — یعنی آن‌هایی که سرشار از غذاهای گیاهی و غلات کامل هستند — با نتایج بهتر سلامت قلبی و بهبود عملکرد متابولیکی همراه بودند.»
منبع و کیفیت ماکرومغذی‌ها اهمیت بیشتری نسبت به کمیت آن‌ها دارد
این مطالعه نشان می‌دهد که صرفاً کاهش چربی یا کربوهیدرات بدون در نظر گرفتن منبع و کیفیت آن‌ها می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. مواد غذایی مصرفی باید با معیارهای سلامت‌محور انتخاب شوند نه فقط برچسب ماکرومغذی.
برای درک عمیق‌تر، تیم تحقیق همچنین متابولیت‌های خونی — مجموعه‌ای گسترده از نشانگرهای زیستی مرتبط با متابولیسم — را در زیرمجموعه‌ای از بیش از ۱۰٬۰۰۰ شرکت‌کننده اندازه‌گیری کردند. این داده‌ها بینش دقیقی از تأثیر رژیم‌ها بر بیوشیمی بدن فراهم کردند.
تأثیر رژیم‌ها بر متابولیسم و نمایه لیپیدی بدن
این داده‌ها به محققان امکان داد تا ببینند که چگونه نسخه‌های سالم یا ناسالم رژیم‌های کم‌چرب و کم‌کربوهیدرات بر تنظیم متابولیکی و نمایه‌های لیپیدی تأثیر می‌گذارند. این نمایه‌ها شامل سطوح مختلف چربی‌های پلاسما و دیگر متابولیت‌ها هستند که نقش مهمی در سلامت قلب دارند.
جالب اینکه این مطالعه میان انواع مختلف رژیم‌های کم‌کربوهیدرات و کم‌چرب تمایز قائل شد. برای مثال، رژیم‌های کم‌کربوهیدرات مبتنی بر منابع حیوانی که معمولاً دارای چربی اشباع بالا و پروتئین‌های حیوانی هستند، با افزایش خطر بیماری قلبی همراه بودند.
رژیم‌های گیاهی نتایج بهتری نسبت به رژیم‌های حیوانی داشتند
از سوی دیگر، رژیم‌های کم‌کربوهیدرات که تمرکز بر منابع گیاهی داشتند، نتایج مطلوب‌تری از نظر سلامت قلبی نشان دادند. این رژیم‌ها معمولاً سرشار از فیبر، آنتی‌اکسیدان و چربی‌های سالم هستند.
به‌طور مشابه، رژیم‌های کم‌چرب ناسالم که به‌شدت به کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و قندهای افزوده متکی هستند نیز خطر را افزایش دادند، در حالی که رژیم‌های کم‌چرب سالم با تمرکز بر غذاهای کامل، خطر را کاهش دادند.
اهمیت کیفیت غذا نسبت به صرفاً محتوای ماکرومغذی
یا بوآکی، متخصص تغذیه و مشاور سلامت که در این مطالعه مشارکت نداشت، گفت که می‌توان کیفیت غذا را به‌عنوان نوعی معیار ارزشیابی برای بدن در نظر گرفت. او بیان کرد: «تصور کنید از یک دانش‌آموز بخواهید گزارشی بنویسد بدون اینکه معیار نمره‌دهی را ارائه دهید؛ ممکن است کار را انجام دهد ولی بدون جهت‌گیری مشخص، احتمال دارد نتیجه ناقص باشد.»
بوآکی خاطرنشان کرد که کیفیت غذا همانند آن معیار است که بدن شما با آن محتویات غذا را تفسیر می‌کند. او افزود که فقط تیک زدن گزینه «کم‌چرب» یا «کم‌کربوهیدرات» کافی نیست؛ باید بررسی کرد که درون غذا چه چیزی وجود دارد، مثل میزان فیبر، قند افزوده، سدیم، ریزمغذی‌ها و ترکیبات التهابی یا ضدالتهابی.
دسته‌بندی کلی ماکرومغذی‌ها برای سلامت کافی نیست
بوآکی توضیح داد که کربوهیدرات می‌تواند شامل نان سفید تصفیه‌شده یا عدس سرشار از فیبر باشد؛ چربی می‌تواند از نوع ترانس صنعتی یا روغن زیتون پرس سرد باشد. کیفیت غذا به ما کمک می‌کند تا این تفاوت‌های ظریف را بهتر درک کنیم.
او افزود که وقتی افراد فقط به دنبال رژیم کم‌چرب یا کم‌کربوهیدرات هستند و این ظرایف را در نظر نمی‌گیرند، اغلب مواد مغذی مهمی را از دست می‌دهند که تأثیرات مستقیمی بر سلامت قلب دارند. این عوامل مغفول ممکن است شامل سطوح بالای سدیم، قندهای افزوده، کمبود فیبر و آنتی‌اکسیدان باشد.
کمبود ریزمغذی‌ها در رژیم‌های محدودکننده می‌تواند پیامدهای منفی داشته باشد
بوآکی هشدار داد که رژیم کم‌چرب فاقد منیزیم، پتاسیم و امگا-۳ می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد، در حالی که یک برنامه کم‌کربوهیدرات که شامل گیاهان سرشار از پری‌بیوتیک یا میوه‌های رنگارنگ نباشد ممکن است به سلامت روده آسیب زده و به‌طور غیرمستقیم سیستم قلبی‌عروقی را تحت فشار قرار دهد. سلامت روده ارتباط نزدیکی با التهاب سیستمیک دارد که یکی از عوامل زمینه‌ساز بیماری قلبی است.
او تأکید کرد که دستیابی به اهداف ماکرومغذی بدون در نظر گرفتن کیفیت، می‌تواند رژیمی پدید آورد که با وجود ظاهر سالم، موجب فشار خون بالا، نمایه چربی نامناسب یا التهاب سیستمیک شود. بنابراین باید نگاه جامع‌تری به تغذیه داشت.
چگونه رژیمی سالم برای قلب داشته باشیم
آیانا اسمارت، متخصص تغذیه و نویسنده وبلاگ «تغذیه در دمانس»، گفت که رژیم غذایی متعادل با کیفیت بالای مواد غذایی، کلید کنترل قند خون، فشار خون مناسب، وزن سالم و بهبود سطح کلسترول است — تمام عواملی که به حمایت از قلب قوی کمک می‌کنند.
او که در این مطالعه مشارکت نداشت، توصیه کرد از الگوی بشقاب استفاده کنید: نیمی از بشقاب را با سبزیجات و میوه پر کنید، یک‌چهارم آن را به پروتئین‌های کم‌چرب (شامل گوشت، ماهی، حبوبات یا پنیر کم‌چرب) اختصاص دهید و یک‌چهارم باقی‌مانده را به غلات کامل اختصاص دهید.
اسمارت: الگوی بشقاب، مصرف چربی و کربوهیدرات اضافی را کاهش می‌دهد
اسمارت گفت: «با پیروی از این الگو، به‌طور خودکار میزان کربوهیدرات و چربی دریافتی کاهش می‌یابد، چرا که بسیاری از چربی‌ها و کربوهیدرات‌های اضافی معمولاً از غذاهای پرچرب یا نشاسته‌ای به رژیم اضافه می‌شوند.»
او افزود که میوه و سبزیجات حاوی فیبر هستند که باعث احساس سیری شده و از پرخوری یا میان‌وعده‌های ناسالم جلوگیری می‌کنند. همچنین این دسته غذاها سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند که نقش مهمی در محافظت از قلب و رگ‌های خونی دارند.
نقش غلات کامل، پروتئین‌های سالم و چربی‌های مفید در سلامت قلب
اسمارت بیان کرد که غلات کامل نیز حاوی فیبر و ویتامین‌های گروه B هستند. این فیبر به کنترل بهتر قند خون کمک می‌کند که عامل مهمی در پیشگیری از آسیب به رگ‌های خونی و کاهش خطر بیماری قلبی است.
او همچنین گفت که مصرف پروتئین‌های کم‌چرب مانند گوشت بدون چربی، حبوبات و لگوم‌ها به کاهش مصرف چربی اشباع‌شده کمک می‌کند. همچنین مصرف مغزها می‌تواند چربی‌های سالم پلی‌اشباع و تک‌اشباع را فراهم کند که به کنترل کلسترول بد (LDL) کمک می‌کنند.
کاهش غذاهای فرآوری‌شده راهی مؤثر برای محافظت از سلامت قلب
اسمارت افزود که رژیم غذایی سرشار از غذاهای با کیفیت بالا به‌طور طبیعی شامل مقدار کمتری از غذاهای بسیار فرآوری‌شده خواهد بود، که این امر باعث کاهش دریافت سدیم، چربی اشباع و کالری اضافی می‌شود.
او نتیجه‌گیری کرد که کاهش مصرف غذاهای بسیار فرآوری‌شده به محافظت از سلامت قلبی‌عروقی کمک می‌کند، زیرا موجب کنترل بهتر فشار خون، کاهش خطر تصلب شرایین (سفت شدن رگ‌ها) و پیشگیری از افزایش وزن اضافی می‌شود.