خستگی و رنگ‌پریدگی (پوست پریده‌تر از حد معمول) شناخته‌شده‌ترین علائم کمبود آهن هستند. این علائم به دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها و بافت‌ها ایجاد می‌شوند، چرا که آهن یکی از عناصر کلیدی در انتقال اکسیژن در خون است. با این حال، کمبود آهن می‌تواند علائم غیرمنتظره‌ای ایجاد کند که اغلب نادیده گرفته می‌شوند. این علائم می‌توانند به شکل‌های مختلفی بروز پیدا کنند، از جمله تغییرات در عملکرد سیستم عصبی، اختلالات در پوست و مو، و حتی مشکلات در سیستم گردش خون.
کمبود آهن یکی از شایع‌ترین کمبودهای مواد مغذی در سراسر جهان است. به دلیل اهمیت این عنصر در بسیاری از فرآیندهای بیولوژیکی بدن، کمبود آن می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت فرد بگذارد. در اینجا پنج علامت کمتر شناخته‌شده آمده است که می‌تواند نشان‌دهنده سطوح پایین آهن باشد.
۱. زبان متورم
آهن برای سلامت عضلات، از جمله زبان، بسیار مهم است. سطوح پایین آهن می‌تواند باعث متورم، ملتهب یا زبان صاف و غیرمعمول (گلوسیت) شود. این وضعیت ممکن است با احساس درد یا حساسیت در زبان همراه باشد که می‌تواند تأثیر زیادی بر توانایی فرد در خوردن و صحبت کردن بگذارد.
برخی افراد همچنین ممکن است درد، تغییرات در چشایی یا مشکل در بلع احساس کنند. این مشکلات می‌تواند به دلیل آسیب به سلول‌هایی باشد که مسئول نگهداری از بافت‌های نرم زبان و سیستم گوارش هستند. از آنجا که آهن به حمل اکسیژن کمک می‌کند، سطوح پایین آن می‌تواند بر سلول‌هایی که عضلات و بافت‌های سالم را حفظ می‌کنند تأثیر بگذارد. اگر زبان شما متورم یا ناراحت‌کننده به نظر می‌رسد، آزمایش خون می‌تواند کمک کند تا مشخص شود آیا کمبود آهن علت آن است یا خیر.
۲. پیکا
پیکا یک تمایل به خوردن چیزهای غیرخوراکی است، مانند یخ، خاک، رس، یا کاغذ. این علامت غیرمعمول ارتباط قوی با کمبود آهن دارد، اگرچه محققان هنوز به طور کامل نمی‌دانند چرا این‌طور است. پیکا به عنوان یک اختلال در رفتارهای خوردن شناخته می‌شود که باعث می‌شود فرد به خوردن مواد غیرخوراکی تمایل پیدا کند، که به طور معمول می‌تواند تهدیدی برای سلامتی باشد.
یکی از رایج‌ترین انواع پیکا در افرادی که دچار کمبود آهن هستند، پاگوفاژیا یا جویدن compulsive یخ است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که خوردن یخ ممکن است هوشیاری را افزایش دهد و به طور موقت عملکرد مغز را در افرادی که سطوح پایین آهن دارند، بهبود بخشد. تحقیقات دیگر نشان داده‌اند که جویدن یخ می‌تواند به کاهش التهاب دهان و بهبود احساس لذت در برخی افراد کمک کند. اگر به خوردن چیزهای غیرخوراکی، به ویژه یخ، تمایل دارید، ممکن است ارزش داشته باشد که سطح آهن خود را بررسی کنید.
۳. سندرم پای بی‌قرار (RLS)
RLS باعث ایجاد یک تمایل ناراحت‌کننده به حرکت دادن پاها می‌شود که اغلب در شب بدتر شده و موجب اختلال در خواب می‌شود. در حالی که علت دقیق آن به طور کامل درک نشده است، تحقیقات نشان می‌دهند که ارتباط قوی بین RLS و سطوح پایین آهن در مغز وجود دارد. این بیماری به خصوص در شب‌ها بیشتر دیده می‌شود، زمانی که فرد به طور معمول در حال استراحت است و احساس حرکت نیاز به شدت بیشتری پیدا می‌کند.
آهن در تولید دوپامین نقش دارد، که یک انتقال‌دهنده عصبی است که به تنظیم حرکت کمک می‌کند. کمبود آهن می‌تواند فعالیت دوپامین را مختل کرده و علائم RLS را ایجاد کند. سندرم پای بی‌قرار می‌تواند به اختلالات خواب جدی منجر شود و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. مطالعات نشان می‌دهند که مکمل‌های آهن می‌توانند علائم RLS را در افرادی که کمبود آهن دارند بهبود دهند.
۴. ریزش مو
کمبود آهن می‌تواند چرخه رشد مو را مختل کرده و منجر به نازک شدن مو یا افزایش ریزش مو شود. این نوع ریزش مو معمولاً به شکل ریزش دسته‌ای است که می‌تواند به طور چشمگیری حجم موها را کاهش دهد.
زمانی که سطوح آهن پایین است، بدن اکسیژن را به ارگان‌های حیاتی اولویت می‌دهد و به جای آن، اکسیژن کمتری به فولیکول‌های مو می‌رسد. این می‌تواند باعث شود که مو زودتر از حد معمول وارد مرحله ریزش (تلوزن افولیم) شود. ریزش موی ناشی از کمبود آهن معمولاً به طور پراکنده در نواحی مختلف سر رخ می‌دهد و ممکن است در موارد شدیدتر، نواحی بزرگتری از سر را درگیر کند.
اگرچه ریزش مو ملایم طبیعی است، ریزش مو بیش از حد یا نازک شدن قابل توجه می‌تواند نشانه‌ای از کمبود آهن باشد. اگر کمبود آهن علت آن باشد، بازگرداندن سطوح آهن مورد انتظار ممکن است باعث رشد مجدد مو شود. در برخی موارد، استفاده از مکمل‌های آهن یا تغییرات در رژیم غذایی می‌تواند به بهبود وضعیت مو کمک کند.
۵. زنگ در گوش
صدای مداوم زنگ، وزوز یا ضربان در گوش‌ها — که به آن تینی‌توس پالسیتایل گفته می‌شود — می‌تواند یک علامت کمتر شناخته‌شده از کمبود آهن باشد. این صداها معمولاً به صورت تپش یا وزوز در گوش شنیده می‌شوند و ممکن است به طور متناوب یا مداوم بروز کنند.
تینی‌توس پالسیتایل ناشی از تغییر جریان خون در رگ‌های نزدیک به گوش‌ها است. زمانی که سطح آهن پایین است، خون ممکن است رقیق‌تر شده و سریع‌تر در بدن حرکت کند و باعث ایجاد تلاطم شود که به عنوان صدای وزوز در گوش‌ها شنیده می‌شود. علاوه بر این، چون آهن در حمل اکسیژن نقش دارد، کمبود آن می‌تواند منجر به کاهش سطح اکسیژن در خون شود و بر گردش خون کلی تأثیر بگذارد و به احتمال زیاد باعث ایجاد تینی‌توس شود. این مشکل می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد و خواب را مختل کند.
سایر علائم کمبود آهن
ممکن است همچنین علائم زیر را تجربه کنید:
دست‌ها و پاهای سرد
پوست و مو خشک
خستگی
سردرد
تپش قلب
خلج یا افسردگی
پوست پریده‌تر از حد معمول
کاهش اشتها
تنگی نفس
این علائم ممکن است در ابتدا به صورت خفیف و گذرا ظاهر شوند، اما در صورت عدم درمان کمبود آهن، می‌توانند به مشکلات جدی‌تری منجر شوند. همچنین ممکن است برخی از افراد هیچ‌کدام از این علائم را نداشته باشند و تنها با یک آزمایش خون متوجه کمبود آهن شوند.
اگر فکر می‌کنید که دچار کمبود آهن هستید، بهتر است با یک متخصص بهداشت ملاقات کنید تا نگرانی‌های خود را مطرح کنید. با درمان مناسب، علائم شما می‌توانند بهبود یابند و از بروز مشکلات شدیدتر جلوگیری شود.
کمبود آهن چگونه درمان می‌شود؟
درمان کمبود آهن بستگی به علت و شدت آن دارد. شما ممکن است از یکی یا بیشتر از درمان‌های زیر بهره‌مند شوید:
تغییرات رژیمی: خوردن غذاهای غنی از آهن، مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی، لوبیا، عدس، توفو، اسفناج و غلات تقویت‌شده می‌تواند کمک کند. این تغییرات می‌توانند باعث افزایش ذخایر آهن در بدن شوند و نیاز به مکمل‌ها را کاهش دهند.
مکمل‌های آهن: قرص‌های آهن معمولاً زمانی توصیه می‌شوند که رژیم غذایی تنها کافی نباشد. این‌ها باید طبق دستور مصرف شوند، زیرا مصرف بیش از حد آهن می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. مصرف مکمل‌ها باید تحت نظارت پزشک باشد، زیرا دوز نادرست می‌تواند باعث مسمومیت با آهن شود.
میزان ویتامین C: ترکیب غذاهای غنی از آهن با منابع ویتامین C (مانند میوه‌های مرکباتی، فلفل دلمه‌ای و گوجه‌فرنگی) می‌تواند به بهبود جذب آهن کمک کند. ویتامین C به آهن کمک می‌کند تا به راحتی در بدن جذب شود و فرآیند جذب آن را تسریع می‌کند.
درمان علل زمینه‌ای: اگر کمبود آهن به دلیل قاعدگی سنگین، مشکلات گوارشی یا شرایط مزمن است، درمان علت اصلی می‌تواند کمک کند تا از بازگشت آن جلوگیری شود. تشخیص درست و درمان به موقع علل زمینه‌ای می‌تواند از تکرار کمبود آهن جلوگیری کند.
تزریق‌های آهن: در موارد شدید، ممکن است نیاز باشد که تزریق IV آهن دریافت کنید. این روش به طور مستقیم آهن را به جریان خون می‌رساند و می‌تواند در مواردی که بدن قادر به جذب کافی آهن از طریق خوراکی نیست، مؤثر باشد.
سطوح آهن ممکن است چند ماه طول بکشد تا به سطوح مورد انتظار بازگردند، بنابراین استمرار در درمان مهم است. یک متخصص بهداشت می‌تواند کمک کند تا بهترین روش درمانی را با توجه به نیازهای شما تعیین کند.
جمع‌بندی
کمبود آهن همیشه علائم آشکاری ایجاد نمی‌کند. علائمی مانند تورم زبان، پیکا، سندرم پای بی‌قرار، ریزش مو و صدای غیرمعمول گوش ممکن است نشان‌دهنده سطوح پایین آهن باشند، حتی اگر احساس خستگی قابل توجهی نداشته باشید.
اگر مشکوک به کمبود آهن هستید، یک متخصص بهداشت می‌تواند آزمایش خون انجام دهد تا سطح آهن شما را بررسی کند. درمان‌ها — مانند غذاهای غنی از آهن، مکمل‌ها یا درمان علل زمینه‌ای جذب کم آهن — می‌توانند علائم شما را به طور قابل توجهی بهبود بخشند و کیفیت زندگی شما را بازگردانند.
https://www.healthline.com/health/5-weird-signs-of-iron-deficiency