شات زنجبیل روزانه ممکن است در تسکین درد و تهوع مؤثر باشد. اگرچه پژوهش‌ها درباره‌ی شات زنجبیل محدودند، اما خواص ضد‌میکروبی، ضد‌التهابی و ضد‌تهوع زنجبیل نشان می‌دهد که می‌تواند اثراتی مشابه داشته باشد [1][2][3].
شات زنجبیل نوشیدنی غلیظی از ریشه‌ی زنجبیل است که معمولاً در دوزهای ۳۰ میلی‌لیتری مصرف می‌شود. زنجبیل (Zingiber officinale) از خانواده‌ی Zingiberaceae است که شامل هل و زردچوبه نیز می‌شود، و در سراسر جهان هم به‌عنوان ادویه و هم داروی سنتی کاربرد دارد [2].
1. کمک به تقویت سیستم ایمنی
زنجبیل حاوی ترکیبات فعال زیستی متعددی است که ممکن است باعث بهبود سلامت ایمنی شوند [4]. آنتی‌اکسیدان‌ها رادیکال‌های آزاد ناپایدار را خنثی کرده و از بروز استرس اکسیداتیو که می‌تواند به بیماری منجر شود، جلوگیری می‌کنند [5].
از ترکیبات فعال زنجبیل که می‌توانند سیستم ایمنی را تقویت کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد [4][2]:
- جینجرول‌ها و شوگاول‌ها: این ترکیبات باعث طعم تند زنجبیل شده و دارای خواص ضد‌التهابی و آنتی‌اکسیدانی قوی هستند.
- پارادول‌ها و زینگرون‌ها: این ترکیبات دارای اثرات ضد‌میکروبی، ضد‌التهابی و آنتی‌اکسیدانی‌اند.
- ترپنوئیدها و ترپن‌ها: ترپنوئیدها ممکن است سلول‌های آسیب‌دیده را از بین ببرند و برخی از ترپن‌های زنجبیل مانند لیمونن و لینالول می‌توانند اثرات محافظت‌کننده بر مغز داشته باشند [6][7].
2. کاهش درد عضلانی و مفصلی
تحقیقات نشان داده که زنجبیل می‌تواند به کاهش درد عضلات پس از ورزش کمک کند. خواص ضد‌التهابی آن مسیرهای التهابی را مهار می‌کنند که در غیر این صورت ممکن است باعث درد و التهاب شوند [8].
مصرف روزانه ۲ گرم زنجبیل تازه یا حرارت‌دیده ممکن است التهاب ناشی از فشار عضلانی را کاهش دهد. مصرف ۴ گرم آن می‌تواند روند ریکاوری بعد از ورزش شدید را تسریع کند [9].
همچنین زنجبیل ممکن است علائم آرتریت شامل درد و ناراحتی مفاصل را کاهش دهد، گرچه تحقیقات بیشتری برای تأیید این مزایا موردنیاز است [9][8].
3. تسهیل هضم و کاهش ناراحتی‌های گوارشی
ترکیبات فعال زنجبیل موجب آرامش دستگاه گوارش، تحریک انقباضات معده و بهبود تخلیه معده و حرکت روده‌ها می‌شوند. این اثرات می‌توانند به کاهش علائم گوارشی مانند نفخ، سوزش معده و سوءهاضمه عملکردی کمک کنند [2][10].
در مطالعه‌ای با حضور ۵۱ نفر مبتلا به سوءهاضمه عملکردی، گروهی که روزانه دو بار ۵۴۰ میلی‌گرم مکمل زنجبیل مصرف کردند، بهبود قابل‌توجهی در علائمی مانند پری شکم پس از غذا، درد شکمی و سوزش سردل نسبت به گروه کنترل داشتند [11].
همچنین شواهدی وجود دارد که زنجبیل ممکن است علائم بیماری بازگشت اسید معده (GERD) را کاهش دهد، که شامل برگشت مکرر اسید معده به مری می‌باشد [12].
4. کمک به بهبود متابولیسم بدن
گرچه تحقیقات مستقیم درباره تأثیر شات زنجبیل بر متابولیسم محدود است، اما زنجبیل به‌طور کلی با افزایش نرخ متابولیسم مرتبط دانسته شده است. متابولیسم به فرایندهای شیمیایی در بدن گفته می‌شود که غذا را به انرژی تبدیل می‌کنند [13].
در مطالعه‌ای روی ۲۱ نفر، گروهی که به مدت ۷ روز همراه صبحانه چای زنجبیل مصرف کردند، نرخ ترموژنز القاشده با غذا (مصرف انرژی برای هضم غذا) در آن‌ها بیشتر از گروهی بود که فقط آب نوشیده بودند. این نشان می‌دهد که مصرف زنجبیل می‌تواند کالری‌سوزی پس از وعده غذایی را افزایش دهد [13].
5. بهبود گردش خون
زنجبیل، به‌ویژه ترکیب 6-جینجرول موجود در آن، ممکن است موجب گشاد شدن رگ‌ها (وازودیلاسیون) و تنظیم سطح سدیم در بدن شود [14]. البته برای تأیید کامل این یافته‌ها، مطالعات بیشتری لازم است.
مصرف روزانه دوزهای بالای ۲، ۴ یا ۶ گرم زنجبیل ممکن است این تأثیرات را بر بهبود جریان خون و سلامت قلب نشان دهد [14].
6. تنظیم قند خون
زنجبیل ممکن است در کنترل سطح قند خون نقش داشته باشد که این موضوع برای تثبیت انرژی بدن و پیشگیری از دیابت و عوارض قلبی‌عروقی اهمیت دارد [14].
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف روزانه ۱ تا ۳ گرم زنجبیل طی چند هفته، سطح گلوکز ناشتا، HbA1c و در برخی موارد تری‌گلیسیرید و کلسترول را در بیماران دیابتی نوع ۲ بهبود می‌بخشد [14].
شواهدی نیز وجود دارد که 6-جینجرول ممکن است باعث تنظیم هورمون GLP-1 شود که در ترشح انسولین و جذب گلوکز در عضلات نقش دارد [14]؛ البته به پژوهش‌های انسانی بیشتری برای درک بهتر این اثرات نیاز است.
7. بهبود سطح کلسترول
حفظ سطح سالم کلسترول می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهد. در مطالعه‌ای روی زنان مبتلا به چاقی و تومورهای پستان، مصرف روزانه زنجبیل به همراه ورزش در آب باعث بهبود سطح چربی‌های خون شد [15][16].
در این افراد، سطح کلسترول LDL و تری‌گلیسیرید کاهش و سطح کلسترول HDL افزایش یافت که نشان‌دهنده اثر مثبت زنجبیل بر سلامت قلب است [16].
8. کاهش ریسک ابتلا به برخی سرطان‌ها
ترکیب 6-جینجرول ممکن است در فرآیندهای پیشگیری از سرطان نقش داشته باشد، از جمله دفع سلول‌های آسیب‌دیده، قطع خون‌رسانی به تومورها و جلوگیری از رشد و گسترش سلول‌های سرطانی [8].
خواص ضد‌التهابی زنجبیل نیز ممکن است از بروز برخی سرطان‌ها جلوگیری کند. تومورهایی مانند تومورهای پستان با اختلالات التهابی مرتبط با چاقی و سندرم متابولیک مرتبط هستند [16].
توانایی زنجبیل در بهبود مارکرهای چربی (کلسترول HDL و LDL و تری‌گلیسیرید) نیز ممکن است به‌طور غیرمستقیم خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش دهد [16].
ارزش غذایی ریشه زنجبیل
ارزش غذایی شات زنجبیل ممکن است بسته به برند متفاوت باشد، اما چون شات‌ها از ریشه غلیظ زنجبیل تهیه می‌شوند، مواد مغذی آن مشابه زنجبیل خام خواهد بود.
پنج برش یا حدود ۱۱ گرم زنجبیل خام دارای مواد مغذی زیر است [17]:
- کالری: 8.8
- چربی: 0.08 گرم (۰.۱۰٪ ارزش روزانه)
- سدیم: 1.43 میلی‌گرم (۰.۰۶٪ ارزش روزانه)
- کربوهیدرات: 1.96 گرم (۰.۷۱٪ ارزش روزانه)
- فیبر: 0.22 گرم (۰.۷۹٪ ارزش روزانه)
- شکر افزوده: ۰ گرم (۰٪ ارزش روزانه)
- پروتئین: 0.2 گرم (۰.۴۰٪ ارزش روزانه)
زنجبیل همچنین حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی متنوعی از جمله ویتامین C است، اگرچه میزان این ریزمغذی‌ها اندک است. اغلب فواید زنجبیل به ترکیبات فعال زیستی آن نسبت داده می‌شود [17][24].
خطرات احتمالی مصرف زنجبیل
زنجبیل از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به‌عنوان ماده‌ای ایمن شناخته شده است. حداکثر دوز روزانه توصیه‌شده آن ۴ گرم است، زیرا مصرف بیشتر ممکن است موجب ناراحتی معده یا ریفلاکس اسیدی شود [2].
آلرژی به ادویه‌ها نادر است، اما پروتئین GP-1 موجود در زنجبیل ممکن است در برخی افراد واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند [2].
اگر دارویی مصرف می‌کنید، قبل از افزودن شات زنجبیل به رژیم روزانه‌تان با پزشک مشورت کنید. زنجبیل ممکن است خطر خونریزی را در صورت مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین افزایش دهد و در صورت ترکیب با داروهای دیابت، احتمال افت قند خون (هیپوگلیسمی) را بالا ببرد [2].
نکاتی برای مصرف شات زنجبیل روزانه
شات‌های زنجبیل به‌دلیل غلظت بالا طعمی تند و عطری قوی دارند و معمولاً در مقادیر ۳۰ میلی‌لیتر نوشیده می‌شوند. این شات‌ها را می‌توان به‌صورت آماده از فروشگاه‌های مواد غذایی سالم خرید یا در منزل تهیه کرد.
دستور ساده تهیه شات زنجبیل در منزل به این صورت است:
- یک‌چهارم پیمانه زنجبیل خردشده را با یک‌چهارم پیمانه آب در مخلوط‌کن پرقدرت پوره کنید.
- پوره را از صافی ریز عبور دهید تا آب آن جدا شود.
- آب زنجبیل را با آب یک عدد لیمو مخلوط کرده و برای ۵ وعده ۶۰ میلی‌لیتری استفاده کنید.
برای تنوع طعم و افزایش خواص، می‌توانید مواد دیگری مانند فلفل کاین، آب مرکبات، آب نارگیل، زردچوبه یا فلفل سیاه به آن اضافه کنید.
جمع‌بندی
مصرف زنجبیل به‌صورت شات غلیظ می‌تواند در کاهش درد، تهوع، کنترل قند خون، تنظیم فشار خون و بهبود سطح چربی‌های خون مؤثر باشد.
با این حال، اگر داروی ضدانعقاد خون یا داروی دیابت مصرف می‌کنید، قبل از گنجاندن شات زنجبیل در رژیم روزانه حتماً با پزشک مشورت نمایید.