7 خواص نیش زنبورعسل که باورنکردنی است!

برخلاف باور رایج، نیش زنبورعسل اگر در مقادیر دقیق و کنترل شده استفاده شود میتواند برای سلامت مفاصل، بهبود وضعیت پوست و حتی عملکرد بهتر اعصاب مفید واقع شود.

ابتدا مهم ترین خواص نیش زنبورعسل را مرور می کنیم و سپس به سراغ عوارض احتمالی و پاسخ به پرسش های متداول خواهیم رفت.

خواص نیش زنبورعسل

1. کاهش التهاب و دردهای مزمن

ماده ای به نام ملیتین که بخش عمده ای از زهر زنبورعسل را تشکیل می دهد، نقش مهمی در مقابله با التهاب ایفا می کند.

این ترکیب با کنترل مسیرهای ایجادکنندهٔ التهاب در بدن، مانند مسیر NF-κB که یک تنظیم گر کلیدی در واکنش های التهابی است به کاهش التهاب کمک شایانی مینماید.

پپتید ملیتین یکی از ترکیبات فعال زهر زنبور عسل است که با مهار آنزیم کلیدی فسفولیپاز A2، جلوی تولید پروستاگلاندین‌ها را می‌گیرد.

پروستاگلاندین‌ها موادی هستند که عامل اصلی بروز التهاب و درد در بدن محسوب می‌شوند.

با کاهش این عوامل التهاب زا، درد و التهاب تسکین می‌یابد.

استفاده از نیش زنبورعسل می تواند در کاهش دردهای مفصلی، نشانه های آرتروز، دردهای عضلانی و حتی برخی سردردهای ناشی از التهاب، اثرگذار باشد.

یافته های بالینی در نقاط مختلف جهان نشان می دهد که زنبوردرمانی یا (اَپی تِراپی) میتواند به کاهش شدت درد و خشکی مفاصل در افراد مبتلا به بیماری های روماتیسمی کمک کند.

البته میزان موفقیت این روش درمانی به عواملی چون مقدار دوز دریافتی، شیوهٔ اجرای درمان و ویژگی های جسمی هر فرد بستگی دارد.

2. تقویت سیستم ایمنی و کاهش آلرژی

ترکیبات زهر زنبورعسل می‌توانند در بهبود وضعیت مبتلایان به بیماری‌ های خودایمنی نظیر MS (مالتیپل اسکلروزیس) و لوپوس مؤثر واقع شوند.

این ترکیبات از طریق کاهش علائم بیماری و تنظیم عملکرد سیستم ایمنی این بیماران به بهبود آنان کمک میکنند.

آنزیم فسفولیپاز A2 (PLA2) به عنوان یکی دیگر از ترکیبات کلیدی زهر زنبور است با تأثیر مستقیم بر سلول‌ های ایمنی، در تنظیم سیستم دفاعی بدن نقش مهمی ایفا می‌کند.

این عملکرد به برقراری تعادل و بهبود کارایی کلی سیستم ایمنی منجر شده و در نهایت سلامت عمومی فرد را بالاتر می برد.

3. کمک به سلامت اعصاب و حافظه

ترکیب دیگری در زهر زنبور به نام آپامین (Apamin) قابلیت منحصربه فردی در عبور از سد خونی مغزی دارد که می واند مستقیماً بر فعالیت مغز اثر گذار باشد.

این پپتید کوچک با افزایش تحریک پذیری سلول های عصبی (نورون ها) به بهبود فرایند پیام رسانی بین آن ها کمک کرده و می تواند منجر به تقویت عملکردهای شناختی فرد شود.

مطالعات اولیه روی مدل های حیوانی نشان می دهد آپامین، شاید بتواند به تقویت حافظه کمک کند و روند تخریب سلول های عصبی را در بیماری هایی نظیر آلزایمر و پارکینسون را کاهش دهد.

یکی دیگر از اجزای تاثیر گذار زهر زنبور در سیستم ایمنی، آنزیم فسفولیپاز A2 (PLA2) است که می تواند سلول هایی موسوم به ماست سِل (Mast cells) را فعال کند.

این فعال سازی باعث آزادسازی مواد مختلفی در بدن می شود که در نوع پاسخ های ایمنی، نقش مهمی دارند.

برخی ترکیبات موجود در زهر ممکن است عملکرد سلول های تنظیم گر ایمنی (Tregs) را بهبود بخشند.

این سلول ها برای کنترل بیماری های خودایمنی، مانند اِم اِس و لوپوس حیاتی هستند و تقویت آن ها می تواند به کاهش علائم در این بیمارای ها منجر شود.

4. خواص نیش زنبورعسل برای پوست

استفاده از مقادیر اندک و کنترل شدهٔ زهر زنبورعسل می تواند به بهبود سلامت و ظاهر پوست شما کمک کند. وجود ترکیباتی چون ملیتین به کاهش قرمزی، تورم و التهابات پوستی یاری رسانده و به پوستتان لطافت می بخشد.

همچنین نیش زنبورعسل میتواند با تحریک ساخت کلاژن به کاهش چروک های سطحی و جوان سازی پوست کمک میکند.

به همین دلیل صنعت آرایشی و بهداشتی از ترکیبات فرآوری شدهٔ زهر زنبور در محصولاتی چون کرم های ضدچروک و سرم ها بهره میگیرد.

این کاربردها تنها بخشی از خواص نیش زنبورعسل برای سلامت پوست به شمار می ود.

5. اثرات ضد میکروبی

نیش زنبورعسل دارای ترکیباتی مانند ملیتین و آنزیم های خاصی است که در مطالعات آزمایشگاهی خاصیت ضد باکتری و ضد ویروسی از خود نشان داده اند.

این ترکیبات می توانند دیواره سلول های میکروبی را تخریب کرده و مانع رشد آن ها شوند.

بررسی های علمی نشان داده اند پپتید ملیتین می تواند باکتری های مهمی چون استافیلوکوک اورئوس و حتی برخی گونه های مقاوم به آنتی بیوتیک را به طور مؤثری مهار کند.

جالب آنکه این پپتید در شرایط آزمایشگاهی در برابر ویروس هایی نظیر HSV (عامل تبخال) و HIV نیز فعالیت امیدوارکننده ای از خود بروز داده است.

این مشاهدات نشان می دهد ملیتین چه پتانسیل گسترده ای برای مبارزه با میکروب ها و کمک به سلامتی دارد.

البته باید توجه داشت که این نتایج بیشتر در شرایط کنترل شده آزمایشگاهی به دست آمده اند و هنوز به مرحله درمان بالینی نرسیده اند.

6. اثر محافظتی بر قلب

برخی از اجزای تشکیل دهندهٔ زهر زنبورعسل از جمله پپتیدهایی چون ملیتین و آدولاپین و حتی مقادیر ناچیزی دوپامین و نورآدرنالین، برای سلامت قلب و عروق خواص زیادی دارند.

این ترکیبات می توانند با کمک با گشاد کردن رگ های خونی، جریان خون را بهبود بخشیده و فشار وارد شده بر قلب را کمتر کنند.

نتایج برخی پژوهش ها روی مدل های حیوانی نشان داده اند که پپتید ملیتین توانسته است آسیب ناشی از ایسکمی قلبی (شرایطی که در آن خون رسانی به بخشی از قلب کاهش می یابد) را کم کرده و از بافت قلب محافظت نماید.

7. پتانسیل ضدسرطان

پپتید قدرتمندی به نام ملیتین در زهر زنبور عسل می تواند به طور انتخابی غشای سلول های توموری را تخریب و آن ها را از بین ببرد.

این در حالی است که آسیب کمتری به سلول های سالم مجاور می رساند.

بررسی های آزمایشگاهی نشانگر توانایی ملیتین در کاهش رشد سلول های سرطانی گوناگونی چون سرطان سینه، پروستات و کبد است.

دانشمندان با روش های نوینی مانند ترکیب ملیتین با نانوذرات در پی بهره برداری هدفمند از آن ها برای رساندن مستقیم دارو به تومور و کاهش عوارض جانبی هستند.

این تأثیرات ضدتوموری بخشی از خواص نیش زنبورعسل محسوب می شوند.

ملیتین همچنین مسیرهای مولکولی کلیدی در رشد سرطان، نظیر PI3K/Akt/mTOR و NF-κB (مسیرهای سیگنال دهی رشد سلولی) را مهار می کند.

این پپتید حتی با کاهش تولید فاکتورهای رگ ساز مانند VEGF به فرایند خون رسانی و تغذیهٔ تومور، آسیب زده و از این طریق، رشد آن را متوقف میسازد.

با وجود تمام این یافته های امیدوارکننده، لازم است تأکید شود. که بیشتر این نتایج هنوز در مراحل تحقیقات پیش بالینی قرار دارند. برای تأیید نهایی این اثرات و توسعهٔ درمان های ایمن و مؤثر برای انسان به انجام مطالعات انسانی گسترده و دقیقی نیاز است.

زنبوردرمانی (Apitherapy)

زنبوردرمانی یا اپی تراپی (Apitherapy)، یکی از رویکردهای طب مکمل به شمار می رود که در آن متخصصان برای بهبود برخی بیماری ها از ترکیبات نیش زنبورعسل استفاده میکنند.

این شیوه درمانی با تکیه بر خواص نیش زنبورعسل، اغلب به افراد در مدیریت مشکلاتی چون آرتروز و دردهای مزمن و همچنین کاهش نشانه های بیماری هایی نظیر پارکینسون و MS کمک می کند.

متخصصان این رشته در برخی کشورها، زهر زنبور را به شکل مستقیم یا از طریق تزریق زیرپوستی در نقاط معینی از بدن به کار می برند.

گاهی نیز افراد از محصولات فرآوری شده از زهر زنبور عسل مانند کرم ها یا ژل های موضعی، برای بهره مندی از فواید آن ها استفاده می کنند.

برخی درمانگران طب سنتی و کلینیک های طب مکمل این روش را با درمان هایی چون طب سوزنی همراه می سازند تا اثربخشی آن را افزایش دهند.

گزارش‌ هایی وجود دارد که نشان می‌دهد، زنبوردرمانی به کاهش درد و بهبود برخی بیماران کمک کرده است. ولی این روش، خطر واکنش‌ های آلرژیک شدید را نیز به همراه دارد.

یکی از مجموعه هایی که در ایران بر روی خواص نیش زنبورعسل تحقیقات زیادی انجام داده مجموعه زنبورداری آهوتا میباشد.

تاکید میکنیم که انجام زنبوردرمانی باید تحت نظر پزشک متخصص و با رعایت دقیق نکات ایمنی صورت گیرد.

عوارض نیش زنبورعسل و احتیاط های لازم

علی رغم خواص نیش زنبورعیسل، مصرف آن برای برخی افراد واکنش های شدید و حتی خطرناکی در پی دارد.

شایع ترین عارضه، حساسیت یا آلرژی به ترکیبات زهر است که با خارش، تورم موضعی و کهیر، بروز می کند.

این حساسیت در موارد نادر ممکن است باعث آنافیلاکسی یا همان شوک آلرژیک بسیار شدید و تهدیدکننده شود.

مبتلایان به آسم، بیماری های قلبی یا دارندگان سابقهٔ حساسیت به نیش حشرات، بیشتر در معرض خطر واکنش های شدید هستند.

کارشناسان نیز توصیه اکید دارند کودکان، زنان باردار و سالمندان با احتیاط فراوان از زهر زنبور یا فرآورده های آن استفاده کرده و جز با دستور صریح پزشک از مصرف آن خودداری کنند.

بروز علائمی چون سرگیجه، تنگی نفس، افت ناگهانی فشار خون یا تورم شدید پس از تماس با نیش زنبور، نیازمند مراجعه فوری به مرکز درمانی است.

هرگونه استفاده از زهر زنبور با اهداف درمانی یا مکمل نیز باید با تجویز و نظارت دقیق پزشک متخصص انجام شود.

نتیجه گیری

نیش زنبورعسل حاوی ترکیبات فعالی است که می توانند فواید زیادی برای کاهش التهاب، بهبود عملکرد سیستم ایمنی، تقویت حافظه، سلامت پوست و حتی مهار رشد سلول های سرطانی داشته باشند.

سوالات پرتکرار

1. آیا نیش زنبور می تواند سرطان را درمان کند؟ ملیتین توانسته رشد سلول های سرطانی را مهار کند، اما هنوز به عنوان درمان قطعی در انسان تأیید نشده و در مرحله تحقیقات است.
2. نیش زنبور برای چه بیماری هایی مفید است؟ برای بیماری های مفصلی، برخی اختلالات ایمنی، مشکلات عصبی مانند پارکینسون و همچنین در سطح آزمایشگاهی برای برخی انواع سرطان.
3. آیا استفاده از نیش زنبورعسل برای همه بی خطر است؟ خیر، نیش زنبورعسل می تواند در برخی افراد باعث واکنش های آلرژیک شدید مانند آنافیلاکسی شود. افراد با سابقه حساسیت یا بیماری های زمینه ای باید با احتیاط استفاده کنند.
4. نیش زنبورعسل برای پوست مفید است؟ ترکیبات موجود در ان خاصیت ضدالتهابی دارد و می تواند با تحریک تولید کلاژن به بهبود چروک و التهاب های پوستی کمک کند. به همین دلیل در برخی محصولات آرایشی استفاده می شود.