رژیم  کتوژنیک که در ابتدا در سال ۱۹۲۱ توسط راسل وایلدر برای درمان صرع بکار فت، اکنون در حال تحقیق در خصوص اثرات مفید آن در چندین بیماری است. افراد مشهوری مانند گوئینت پالترو، لبرون جیمز و کیم کارداشیان همگی در مورد رژیم کتو صحبت کرده اند.

بسیاری از مردم فقط نام رژیم ۲۸ روزه کتوژنیک را شنیده اند. اما واقعا چه مدت باید رژیم کتو را دنبال کرد؟

در واقع مدت زمان رژیم کتوژنیکدر افراد مختلف می تواند متفاوت باشد و این بستگی به میزان تبعییت افراد به اصول رژیم، پایش و آزمایشات مداوم و میزان رضایت افراد دارد. در مطالعات تا ۲ سال هم مدت زمان رژیم کتوزنیک در کاهش وزن مورد ارزیابی قرار گرفته است.

در ادامه به بررسی بیشتر این رژیم می پردازیم

تعریف رژیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک در درجه اول شامل چربی بالا، پروتئین متوسط و کربوهیدرات بسیار کم است. درشت مغذی های رژیم غذایی به حدود ۵۵ تا ۶۰ درصد چربی، ۳۰ تا ۳۵ درصد پروتئین و ۵ تا ۱۰ درصد کربوهیدرات تقسیم می شوند.

تاریخچه و خاستگاه

راسل وایلدر اولین بار در سال ۱۹۲۱ از رژیم کتوژنیک برای درمان صرع استفاده کرد.او همچنین اصطلاح “رژیم غذایی کتوژنیک” را ابداع کرد.

برای تقریبا یک دهه، رژیم کتوژنیک به عنوان یک رژیم درمانی برای صرع کودکان جایگاهی در دنیای پزشکی داشت و تا زمانی که محبوبیت آن با معرفی عوامل ضد صرع متوقف شد، به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت.

تجدید حیات رژیم کتوژنیک به عنوان یک فرمول کاهش وزن سریع یک مفهوم نسبتاً جدید است که نشان داده است حداقل در کوتاه مدت کاملاً مؤثر است.

فیزیولوژی و بیوشیمی

اساسا کربوهیدرات ها منبع اولیه تولید انرژی در بافت های بدن هستند. هنگامی که بدن به دلیل کاهش مصرف به کمتر از ۵۰ گرم در روز از کربوهیدرات محروم می شود، ترشح انسولین به میزان قابل توجهی کاهش می یابد و بدن وارد حالت کاتابولیک می شود. ذخایر گلیکوژن کاهش می یابد و بدن را مجبور می کند تا تغییرات متابولیکی خاصی را پشت سر بگذارد.

گلوکونئوژنز و کتوژنز

دو فرآیند متابولیک زمانی وارد عمل می شوند که کربوهیدرات کم در بافت های بدن در دسترس باشد: گلوکونئوژنز و کتوژنز.

گلوکونئوژنز تولید درون زا گلوکز در بدن، به ویژه در کبد، عمدتاً از اسید لاکتیک، گلیسرول و اسیدهای آمینه آلانین و گلوتامین است.

هنگامی که در دسترس بودن گلوکز بیشتر کاهش می یابد، تولید درون زا گلوکز قادر به تامین نیازهای بدن نیست و کتوژنز شروع می شود تا منبع جایگزین انرژی به شکل اجسام کتونی فراهم شود.

اجسام کتونی جایگزین گلوکز به عنوان منبع اولیه انرژی می شوند. در طی کتوژنز به دلیل بازخورد پایین گلوکز خون، محرک ترشح انسولین نیز کم است که به شدت محرک ذخیره چربی و گلوکز را کاهش می دهد.

سایر تغییرات هورمونی ممکن است به افزایش تجزیه چربی ها که منجر به اسیدهای چرب می شود کمک کند.

کتوز تغذیه ای

اسیدهای چرب به استواستات متابولیزه می شوند که بعداً به بتا هیدروکسی بوتیرات و استون تبدیل می شوند. اینها اجسام کتونی اساسی هستند که با حفظ رژیم کتوژنیک در بدن تجمع می یابند.

این حالت متابولیک به عنوان “کتوز تغذیه ای” نامیده می شود. تا زمانی که بدن از کربوهیدرات محروم باشد، متابولیسم در حالت کتوز باقی می ماند.

حالت کتوز تغذیه ای کاملاً بی خطر در نظر گرفته می شود، زیرا اجسام کتونی در غلظت های کوچک بدون هیچ تغییری در pH خون تولید می شوند.

تفاوت زیادی با کتواسیدوز دارد، یک وضعیت تهدید کننده زندگی که در آن اجسام کتون در غلظت های بسیار بزرگتر تولید می شوند و PH خون را به حالت اسیدی تغییر می دهند.

اجسام کتون

اجسام کتون سنتز شده در بدن می توانند به راحتی برای تولید انرژی توسط قلب، بافت عضلانی و کلیه ها استفاده شوند.

اجسام کتون همچنین می توانند از سد خونی مغز عبور کنند تا منبع انرژی جایگزینی برای مغز فراهم کنند. گلبول های قرمز و کبد به ترتیب به دلیل کمبود میتوکندری و آنزیم دیافوراز از کتون ها استفاده نمی کنند.

تولید بدن کتون به عوامل مختلفی مانند استراحت بستگی دارد.نرخ متابولیسم پایه (BMR)، شاخص توده بدنی (BMI) و درصد چربی بدن. اجسام کتونی در مقایسه با گلوکز، آدنوزین تری فسفات بیشتری تولید می کنند که گاهی به درستی «سوپر سوخت» نامیده می شود.

صد گرم استواستات ۹۴۰۰ گرم ATP تولید می کند و ۱۰۰ گرم بتا هیدروکسی بوتیرات ۱۰۵۰۰ گرم ATP تولید می کند. در حالی که ۱۰۰ گرم گلوکز تنها ۸۷۰۰ گرم ATP تولید می کند.

این به بدن اجازه می دهد تا تولید سوخت کارآمد را حتی در زمان کمبود کالری حفظ کند. اجسام کتون همچنین آسیب رادیکال های آزاد را کاهش می دهند و ظرفیت آنتی اکسیدانی را افزایش می دهند.

اثرات نامطلوب رژیم

اثرات کوتاه مدت (تا ۲ سال) رژیم کتوژنیک به خوبی گزارش و ثابت شده است. با این حال، پیامدهای سلامتی درازمدت به دلیل ادبیات محدود به خوبی شناخته شده نیست.

شایع‌ترین و نسبتاً جزئی‌ترین عوارض کوتاه‌مدت رژیم کتوژنیک شامل مجموعه‌ای از علائم مانند تهوع، استفراغ، سردرد، خستگی، سرگیجه، بی‌خوابی، دشواری در تحمل ورزش و یبوست است که گاهی اوقات به آنفلوانزای کتو نیز گفته می‌شود.

این علائم طی چند روز تا چند هفته برطرف می شود. اطمینان از مصرف مایعات و الکترولیت کافی می تواند به مقابله با برخی از این علائم کمک کند. عوارض جانبی طولانی مدت شامل استئاتوز کبدی، هیپوپروتئینمی، سنگ کلیه و کمبود ویتامین و مواد معدنی است.

هشدارها و موارد منع مصرف رژیم کتو

افرادی که از دیابت رنج می برند و انسولین یا داروهای خوراکی کاهش دهنده قند خون مصرف می کنند، در صورتی که داروها قبل از شروع این رژیم به درستی تنظیم نشده باشند، دچار هیپوگلیسمی شدید می شوند.

رژیم کتوژنیک در بیماران مبتلا به پانکراتیت، نارسایی کبد، اختلالات متابولیسم چربی، کمبود اولیه کارنیتین، کمبود کارنیتین پالمیتویل ترانسفراز، کمبود کارنیتین ترانسلوکاز، پورفیریا یا کمبود پیروات کیناز ممنوع است.

افرادی که رژیم کتوژنیک دارند به ندرت ممکن است تست الکل تنفسی مثبت کاذب داشته باشند. به دلیل کتونمی، استون در بدن گاهی اوقات می تواند توسط الکل دهیدروژناز کبدی به ایزوپروپانول کاهش یابد که می تواند نتیجه آزمایش تنفسی الکل را کاذب مثبت کند.

اهمیت بالینی

این باور عمومی که رژیم غذایی پرچرب باعث چاقی و چندین بیماری دیگر مانند بیماری عروق کرونر قلب، دیابت و سرطان می شود، در مطالعات اپیدمیولوژیک اخیر مشاهده نشده است.

مطالعات انجام شده بر روی حیواناتی که با رژیم های غذایی پرچرب تغذیه می شدند، رابطه علی خاصی را بین چربی رژیم غذایی و چاقی نشان ندادند. برعکس، رژیم‌های بسیار کم کربوهیدرات و پرچرب مانند رژیم کتوژنیک برای کاهش وزن مفید هستند.

شواهد پشت رژیم کتوژنیک

یک مرور سیستمیک اخیر و متاآنالیز کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی‌شده و کنترل‌شده که اثرات طولانی‌مدت (بیش از یک سال) مداخلات غذایی بر کاهش وزن را مقایسه می‌کند، شواهد درستی برای توصیه رژیم‌های کم‌چرب نشان نداد.

در واقع، رژیم های کم کربوهیدرات منجر به کاهش وزن قابل توجهی در مقایسه با مداخلات کم چربی شد. مشاهده شد که یک رژیم غذایی با کربوهیدرات محدود بهتر از یک رژیم کم چرب برای حفظ BMR فرد است.

به عبارت دیگر، کیفیت کالری مصرفی ممکن است بر تعداد کالری سوزانده شده تأثیر بگذارد. BMR در رژیم غذایی کم چرب در مقایسه با رژیم بسیار کم کربوهیدرات بیش از ۴۰۰ کیلو کالری در روز کاهش یافت.

یک رژیم غذایی کتوژنیک به خوبی فرموله شده، علاوه بر محدود کردن کربوهیدرات ها، مصرف پروتئین را نیز به طور متوسط محدود می کند، مگر اینکه افراد در حال انجام ورزش های سنگین شامل تمرین با وزنه باشند.

این برای جلوگیری از تولید درون زا گلوکز در بدن از طریق گلوکونئوژنز است. با این حال، چربی یا کالری کلی روزانه را محدود نمی کند. افرادی که رژیم کتوژنیک دارند در ابتدا کاهش وزن سریع تا ۵ کیلوگرم در ۲ هفته یا کمتر را تجربه می کنند.

این رژیم دارای دیورتیک است و برخی از کاهش وزن اولیه به دلیل کاهش وزن آب و به دنبال آن کاهش چربی است. جالب است که با این برنامه غذایی، ماهیچه های بدون چربی بدن تا حد زیادی در امان می مانند. با تداوم حالت کتوز تغذیه ای، گرسنگی کاهش می یابد و کاهش کلی کالری دریافتی به کاهش وزن بیشتر کمک می کند.

سایر مسائل

انطباق طولانی مدت کم است و می تواند یک مشکل بزرگ با رژیم کتوژنیک باشد، اما این مورد در هر تغییر سبک زندگی صدق می کند.

حتی اگر رژیم کتوژنیک به طور قابل توجهی در القای کاهش وزن در بیماران مبتلا به چاقی سالم برتری داشته باشد و کاهش وزن القایی سریع، شدید و تا حداقل ۲ سال ادامه داشته باشد، درک اثرات بالینی، ایمنی، تحمل پذیری، کارایی ، مدت زمان درمان و پیش آگهی پس از قطع رژیم غذایی چالش برانگیز است و برای درک مکانیسم های خاص بیماری به مطالعات بیشتری نیاز دارد.

یک رژیم کتوژنیک ممکن است برای حداقل ۲ تا ۳ هفته تا ۶ تا ۱۲ ماه دنبال شود. نظارت دقیق بر عملکرد کلیه در حین رژیم کتوژنیک ضروری است و انتقال از رژیم کتوژنیک به رژیم غذایی استاندارد باید تدریجی و به خوبی کنترل شود.

ارتقاء عملکرد تیم سلامت

برای مقابله با اپیدمی چاقی، برخی از کارکنان مراقبت های بهداشتی رژیم کتوژنیک را توصیه می کنند. با این حال، ارائه دهنده مراقبت های اولیه، پرستار، متخصص تغذیه و متخصص داخلی باید از چند واقعیت آگاه باشند.

افراد دارای اضافه وزن مبتلا به سندرم متابولیک، مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲ احتمالاً با یک رژیم غذایی با کربوهیدرات بسیار کم فرموله شده، بهبودهایی را در نشانگرهای بالینی خطر بیماری مشاهده خواهند کرد.

کنترل گلوکز به دلیل تزریق کمتر گلوکز و بهبود حساسیت به انسولین بهبود می یابد. علاوه بر کاهش وزن، به ویژه چاقی تنه و مقاومت به انسولین، رژیم های غذایی کم کربوهیدرات ممکن است به بهبود فشار خون، تنظیم قند خون، تری گلیسیرید و سطح کلسترول HDL نیز کمک کنند. با این حال، کلسترول LDL ممکن است در این رژیم غذایی افزایش یابد.

همچنین، در مطالعات مختلف، رژیم کتوژنیک نتایج امیدوارکننده ای را در انواع اختلالات عصبی مانند صرع، زوال عقل، ALS، آسیب مغزی تروماتیک، آکنه، سرطان ها و اختلالات متابولیک نشان داده است.

به دلیل پیچیدگی مکانیسم و عدم انجام مطالعات طولانی مدت، توصیه کلی رژیم کتوژنیک برای پیشگیری از دیابت نوع ۲ یا بیماری قلبی عروقی ممکن است زودرس به نظر برسد، اما برای کاهش وزن اولیه دور از دسترس نیست.

در حالی که در کوتاه مدت رژیم کتوژنیک ممکن است به کاهش وزن کمک کند، این در دراز مدت پایدار نیست. علاوه بر این، مطالعات بی شماری نشان می دهد که رژیم غذایی با عوارض مثل کم آبی، اختلالات الکترولیت و هیپوگلیسمی همراه است.

چه مدت در کتوزیس بود بی خطر است؟

در واقع، هیچ مطالعه طولانی مدت در مورد رژیم کتوژنیک وجود ندارد. مقاله ای از دانشکده پزشکی هاروارد می گوید که نتایج اولیه در مورد سلامت قلب و عروق امیدوارکننده است، اما مطالعات تحقیقاتی گسترده تری مورد نیاز است.

برخی از افراد به دلیل ” آنفولانزای کتو ” این رژیم را رها می کنند. گول اسم را نخورید آنفولانزای کتو نوعی آنفولانزا نیست. در عوض، فهرستی از علائمی است که شبیه آنفولانزا هستند.

این علائم گاهی اوقات زمانی رخ می دهد که بدن برای اولین بار دچار کتوزیس می شود، اما، به  گزارش مدیکال نیوز تودی ، این چیزی نیست که بیش از حد نگران آن باشید. علائم معمولاً از چند روز تا چند هفته طول می کشد. (در صورت داشتن هر گونه نگرانی با پزشک خود مشورت کنید).

در حال حاضر، پزشکان متفق القول هستند که تا زمانی که آزمایشات خون شما در سطوح مناسب باشد و وزن شما در محدوده سالم باشد، انجام طولانی مدت رژیم کتو اشکالی ندارد.

با بررسی متون علمی، می توانیم به شما بگوییم که کتوز به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می شود، اما برای همه مناسب نیست. توصیه می کنیم قبل از شروع رژیم کتوژنیک با پزشک خود مشورت کنید.