احتباس ادرار زمانی است که مثانه شما به طور کامل تخلیه نمی شود. در افراد دارای آلت تناسلی شایع تر است، اما می تواند در افرادی که واژن دارند نیز رخ دهد. به خصوص در افراد در سنین بالاتر شایع است.
هنگامی که احتباس ادرار دارید، ممکن است بعد از ادرار کردن مثانه شما همچنان پر باشد. این به این دلیل است که تمام راه را خالی نمی کند. حتی پس از ادرار کردن حجم زیادی از مایعات، ممکن است احساس کنید که هنوز نیاز به رفتن فوری دارید.
وقتی این اتفاق ناگهانی شروع می شود و نمی توانید ادرار کنید، به آن احتباس حاد ادرار می گویند. اگر مدت زیادی طول بکشد و شما همچنان می توانید ادرار کنید اما مثانه خود را به طور کامل تخلیه نکنید، به آن احتباس مزمن ادرار می گویند.
افراد چه آلت تناسلی یا واژن داشته باشند می توانند احتباس ادرار را تجربه کنند. با این حال، در افرادی که آلت تناسلی دارند شایع تر است . در حدود ۴.۵ تا ۶.۸ از هر ۱۰۰۰ نفری که آلت تناسلی دارند، هر ساله احتباس ادرار تشخیص داده می شود.
احتباس ادرار به ویژه در افراد در سنین بالاتر شایع است. پس از ۸۰ سالگی، افرادی که آلت تناسلی دارند خطر بسیار بیشتری را تجربه می کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائم احتباس ادراری حاد و مزمن، آنچه که می تواند باعث آن شود و نحوه درمان آن بیشتر بدانید.
علائم ممکن است برای احتباس ادراری حاد و مزمن کمی متفاوت باشد.
حاد
احتباس ادراری که به طور ناگهانی ظاهر می شود می تواند خطرناک باشد. ممکن است احساس کنید که به شدت نیاز به ادرار کردن دارید، اما وقتی می خواهید ادرار کنید چیزی بیرون نمی آید.
اگر برای مدت طولانی قادر به ادرار کردن نباشید، می توانید درد یا ناراحتی شدید را در قسمت پایین شکم احساس کنید. این به این دلیل است که مثانه شما به انبساط ادامه می دهد و به اعصاب و بافت های اطراف فشار وارد می کند.
اگر احتباس حاد ادرار را تجربه کردید، فوراً به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
مزمن
احتباس مزمن ادرار زمانی اتفاق می افتد که می توانید ادرار کنید اما تمام ادرار از مثانه شما تخلیه نمی شود. با گذشت زمان، باقی مانده ادرار در مثانه ممکن است تجمع پیدا کند و شما را در معرض سمومی قرار دهد که معمولاً بدن شما آزاد می کند.
با گذشت زمان، این بیماری مزمن می تواند عوارضی نیز ایجاد کند. اگر علائم مداوم احتباس مزمن ادرار را مشاهده کردید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید، مانند :
- شما بیش از هشت بار در روز ادرار می کنید و اغلب احساس می کنید که باید فوراً ادرار کنید.
- قبل از خروج ادرار در شروع ادرار کردن مشکل دارید.
- هنگامی که ادرار می کنید، جریان ادرار نامنظم، ضعیف است یا قبل از اینکه احساس کنید تمام شده است متوقف می شود.
- حتی بعد از اینکه ادرار کردید، کمی بعد میل دارید که دوباره بروید.
- شما به طور مرتب در طول شب چند بار ادرار می کنید.
- در طول روز مقداری نشت از مثانه دارید.
- احساس می‌کنید که میل ناگهانی برای ادرار کردن دارید، سپس احساس می‌کنید نمی‌توانید با شروع ادرار کردن را متوقف کنید. این به عنوان بی اختیاری فوری شناخته می شود.
- شما همیشه مطمئن نیستید که آیا مثانه شما پر است و آیا واقعاً مجبور به ادرار کردن هستید یا خیر.
- اغلب در ناحیه لگن احساس ناراحتی می کنید یا انگار هنوز مقداری مایع در مثانه خود دارید.
ابتدا، دانستن آنچه در آن پایین است و دقیقاً هنگام ادرار کردن چه اتفاقی می افتد مفید است.
مثانه شما ادرار شما را نگه می دارد و بخشی از دستگاه ادراری تحتانی شما است که شامل موارد زیر نیز می شود:
- مجرای ادرار. این لوله ای است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن شما منتقل می کند.
- اسفنکتر داخلی. اسفنکتر داخلی در نزدیکی محل تلاقی مثانه و مجرای ادرار (معروف به خروجی مثانه) قرار دارد. این باعث می شود ادرار خیلی زود به مجرای ادرار ترشح نشود. شما نمی توانید این اسفنکتر را کنترل کنید.
- اسفنکتر خارجی. اسفنکتر خارجی در مجرای ادرار قرار دارد تا ادرار را به داخل نگه دارد و هنگام ادرار کردن، ادرار را خارج کند. برای کنترل زمان خروج ادرار از مثانه باز و بسته می شود. شما می توانید این اسفنکتر را کنترل کنید – زمانی که سعی می کنید آن را نگه دارید از آن استفاده می کنید.
- پروستات (فقط در افرادی که آلت تناسلی دارند). این غده ای است که مقداری از مایعات را در مایع منی ذخیره می کند. این بخشی از عملکرد ادرار شما نیست، اما به بقیه دستگاه ادراری شما نزدیک است.
حال، این چیزی است که هنگام ادرار کردن اتفاق می افتد:
- عضلات مثانه ادرار را از مثانه به داخل مجرای ادرار فشار می دهند.
- اعصاب به اسفنکتر شما سیگنال می دهند تا ادرار از بدن شما آزاد شود.
- هنگامی که اسفنکتر خارجی خود را کنترل می کنید، جریان ادرار متوقف می شود و شروع می شود.
- وقتی اعصاب شما احساس کنند که مثانه خالی شده و دیگر به بافت های مجاور فشار نمی آورد، میل شما به ادرار کردن از بین می رود.
بر اساس مسائلی که می تواند بر هر یک از این بخش ها یا فرآیندها تأثیر بگذارد، چندین دلیل احتمالی برای احتباس ادرار وجود دارد.
انسداد
انسداد زمانی اتفاق می افتد که چیزی مانع خروج ادرار از مثانه شود.
اگر چیزی به طور ناگهانی مانع شود و ادرار شما را مسدود کند، این باعث احتباس حاد ادرار می شود. اگر انسداد در طول زمان به آرامی اتفاق بیفتد و همچنان اجازه دهد مقداری ادرار خارج شود، این منجر به احتباس مزمن ادرار می شود.
برخی از علل احتمالی انسداد عبارتند از :
- تورم در مجرای ادرار
- انقباض مجرای ادرار که خروج ادرار را سخت می کند
- جسمی که مجرای ادرار را مسدود می کند
- یبوست بودن
- سنگ های کلیه یا سایر قسمت های دستگاه ادراری
- تومور یا توده دیگری در روده یا ناحیه لگن که مجرای ادرار را منقبض می کند
- یک لخته از خون در مجرای ادرار
دارو
برخی از داروها به دلیل ضعف عضلانی یا علائمی که اسفنکتر داخلی شما را تحت تأثیر قرار می دهند، می توانند منجر به احتباس ادرار شوند. این داروها عبارتند از :
- مسکن های معروف به داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
- شل کننده های عضلانی
- داروهای بی اختیاری ادرار
- سودوافدرین
- برخی از داروهای ضد افسردگی
- دارو برای بیماری پارکینسون
- برخی از داروهای ضد روان پریشی
- آمفتامین ها
- مواد افیونی (مانند مورفین)
مشکلات عصبی
آسیب یا اختلال در اعصاب نزدیک دستگاه ادراری می تواند منجر به مشکلات ادرار شود. مشکلات این اعصاب ارسال سیگنال های عصبی به مغز و بازگشت به بدن را دشوارتر می کند. این برای کمک به تحریک میل به ادرار کردن لازم است.
برخی از علل احتمالی مشکلات عصبی که می تواند منجر به احتباس ادرار شود عبارتند از :
- عوارض دیابت
- آسیب به مغز یا ستون فقرات
- زایمان واژینال
- اسکلروز چندگانه
- بیماری پارکینسون
- سکته
مربوط به جراحی
ممکن است بلافاصله پس از جراحی مانند جراحی تعویض ستون فقرات یا مفصل، ادرار کردن برای شما سخت باشد.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ نشان می دهد که افراد بلافاصله پس از جراحی تعویض مفصل در معرض خطر احتباس ادرار هستند. احتمال احتباس ادرار بعد از جراحی تعویض مفصل ۱.۵ برابر بیشتر از سایر جراحی ها است.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ نشان داد که تقریباً ۶۰ درصد از افراد بلافاصله پس از جراحی ستون فقرات مقداری احتباس ادراری دارند.
بر اساس تحقیقات سال ۲۰۱۴، بیش از ۵۰ درصد احتباس ادرار در افرادی که آلت تناسلی دارند مربوط به پروستات است.
پروستات بسیار نزدیک به دستگاه ادراری تحتانی است. احتباس ادرار می تواند به دلیل توده های خوش خیم و سرطانی، مانند تومورها یا ایجاد بافت در شرایطی مانند هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) ایجاد شود. این توده ها می توانند مجرای ادرار را منقبض یا مسدود کنند و ادرار کردن را سخت تر کنند.
رشد پروستات در افراد با سن پروستات معمولی است، حتی زمانی که بافت های سرطانی درگیر نیستند. تا ۹۰ درصد افراد مبتلا به پروستات تا سن ۸۰ سالگی دچار بزرگی پروستات می شوند.
انسداد در افراد دارای آلت تناسلی
علل احتمالی انسداد در افراد مبتلا به آلت تناسلی عبارتند از :
- هیپرتروفی خوش خیم پروستات، که زمانی اتفاق می افتد که پروستات بزرگتر می شود اما سرطانی نیست
- سرطان پروستات
- تنگی گوشت، وضعیتی که ممکن است در نوزادان اتفاق بیفتد زمانی که دهانه مجرای ادرار به دلیل جریان خون، تماس با ادرار یا خراشیدن مواد داخل پوشک متورم می‌شود.
افرادی که آلت تناسلی ختنه نشده دارند نیز ممکن است این موارد را تجربه کنند:
- فیموز، زمانی اتفاق می افتد که نمی توانید پوست ختنه گاه را از سر آلت تناسلی به عقب بکشید
- پارافیموز، یک وضعیت اورژانسی که زمانی رخ می دهد که پوست ختنه گاه شما زیر سر آلت تناسلی گیر کرده باشد
عفونت و التهاب
عفونت یا تورم در دستگاه ادراری تحتانی می تواند منجر به احتباس ادرار شود. این شامل :
- التهاب مجرای ادرار (اورتریت)
- التهاب مثانه (سیستیت)
- التهاب پروستات (پروستاتیت)
- التهاب پوست ختنه گاه (بالانیت)
ضربه
آسیب به آلت تناسلی می تواند باعث تورم شود که مجرای ادرار یا سایر قسمت های داخلی دستگاه ادراری تحتانی را مسدود می کند و مانع از خروج ادرار می شود.
چند علت شایع خاص برای افراد مبتلا به واژن وجود دارد که می تواند منجر به احتباس ادرار شود، حتی اگر کمتر شایع باشد.
انسداد در افرادی که واژن دارند
یک توده خوش خیم یا سرطانی در رحم می تواند مثانه یا مجرای ادرار را منقبض کند و مانع از خروج ادرار شود.
سایر انسدادهای رایج عبارتند از :
- سیستوسل. سیستوسل زمانی اتفاق می افتد که مثانه پایین می آید و به واژن شما فشار می آورد.
- رکتوسل. این زمانی است که راست روده منبسط می شود و به واژن شما فشار می آورد.
- افتادگی رحم . افتادگی رحم زمانی اتفاق می افتد که رحم پایین می آید و به مثانه فشار می آورد.
عفونت
عفونتی به نام ولوواژینیت قسمت خارجی واژن شما را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند منجر به احتباس ادرار شود. عفونت های مثانه و عفونت های مجاری ادراری نیز می توانند باعث احتباس ادرار شوند.
برای تشخیص احتباس ادرار، پزشک ابتدا در مورد سابقه علائم شما سوال می کند و یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. معاینه فیزیکی شامل معاینه اندام تناسلی و راست روده شما برای بررسی علائمی است که بر آن نواحی تأثیر می گذارد که ممکن است بر دستگاه ادراری نیز تأثیر بگذارد.
برخی از آزمایشات دیگر که ممکن است برای تأیید تشخیص استفاده شوند عبارتند از:
- نمونه های ادرار
- آزمایش خون
- تست های اورودینامیک که میزان ادرار مثانه شما را اندازه می گیرد
- باقیمانده پس از خالی شدن (PVR)
- سیستوسکوپی
- الکترومیوگرافی
- سی تی اسکن
- سونوگرافی
حاد
برای احتباس حاد ادرار فوراً به درمان نیاز خواهید داشت. احتمالاً یک کاتتر برای کمک به تخلیه سریع ادرار وارد می شود. از بی حسی موضعی برای اطمینان از عدم احساس درد یا ناراحتی از کاتتر استفاده می شود.
اگر کاتتر کار نمی کند یا به دلیل آسیب یا شرایط دیگر نمی توان از آن استفاده کرد، پزشک ممکن است یک کاتتر سوپراپوبیک را در پوست بالای مثانه قرار دهد تا ادرار را تخلیه کند.
مزمن
اگر احتباس مزمن ادرار یا عوارض ناشی از این بیماری را تجربه کنید، ممکن است به درمان طولانی مدت یا مداوم بیشتری نیاز داشته باشید.
کاتتریزاسیون
بلافاصله از یک کاتتر برای تخلیه ادرار در مثانه استفاده می شود که در صورت عدم درمان علت، ترشح نمی شود.
کاتترها معمولاً یک راه حل طولانی مدت نیستند. استفاده مکرر از آنها می تواند عوارضی مانند عفونت ناشی از ورود باکتری از طریق کاتتر به بدن را ایجاد کند.
اگر برای درمان احتباس مزمن ادرار نیاز به استفاده از کاتتر در خانه دارید، باید چندین بار در روز تعویض شوند تا از عوارض جلوگیری شود.
یک پزشک به شما نحوه استفاده ایمن از کاتتر را در خانه نشان می دهد تا بتوانید بدون نیاز به کمک پزشکی آنها را تغییر دهید.
اتساع مجرای ادرار و استنت
مجرای ادرار را می توان با قرار دادن لوله های کوچک در مجرای ادراری که می تواند به باز شدن تنگی مجرای ادرار کمک کند، به طور ایمن گشاد (گشاد) شود. پزشک به تدریج اندازه لوله قرار داده شده را افزایش می دهد تا در نهایت مجرای ادرار را به اندازه ای گشاد کند که ادرار را آزاد کند.
پزشک همچنین می تواند یک بالون را به داخل مجرای ادرار هدایت کند و به آرامی آن را باد کند تا تنگی را از بین ببرد.
پزشک ممکن است یک لوله کوچک به نام استنت را وارد کند که می تواند باز شود و به جریان ادرار کمک کند. استنت ممکن است برای مدت طولانی در مجرای ادرار شما باقی بماند تا مطمئن شوید که احتباس ادرار بیشتر را تجربه نمی کنید.
سیستوسکوپ
سیستوسکوپ یک لوله انعطاف پذیر با نور و دوربین در انتهای آن است که می تواند به مجرای ادرار شما رفته و داخل مثانه شما را مشاهده کند.
این می تواند به پزشک کمک کند هر گونه انسداد، مانند سنگ، را در دستگاه ادراری تحتانی شما پیدا کند و آنها را از بین ببرد تا بتوانید آزادانه تر ادرار کنید.
دارو
داروهایی که می توانند به درمان احتباس ادرار کمک کنند عبارتند از :
- آنتی بیوتیک برای عفونت های پروستات، مثانه یا مجاری ادراری
- داروهایی برای شل کردن پروستات یا اسفنکترها و کمک به جریان آزادتر ادرار
- داروهایی برای کاهش اندازه پروستات (اگر BPH دارید)
اصلاح رفتار
در اینجا تغییراتی در سبک زندگی وجود دارد که می‌توانید به کاهش احتباس ادرار کمک کنید:
- در زمان‌های خاصی مایعات بنوشید تا بتوانید زمان ادرار کردن را کنترل کنید.
- تمرینات کف لگن را انجام دهید تا کنترل بیشتری بر اسفنکترهای ادراری خود داشته باشید.
- تمریناتی را بیاموزید که می تواند به ساخت ماهیچه هایی که مثانه شما را کنترل می کنند کمک کند (هم برای افرادی که واژن دارند و هم برای افرادی که آلت تناسلی دارند)
عمل جراحی
اگر داروها و تغییر شیوه زندگی به رفع احتباس ادراری کمک نکند، ممکن است جراحی در نظر گرفته شود.
برای افرادی که آلت تناسلی دارند، پزشک ممکن است بتواند ابزاری را از طریق مجرای ادرار وارد کند و با استفاده از یک ابزار تخصصی یا لیزر از شر انسداد خلاص شود. این جراحی ها معمولاً تهاجمی نیستند و به حداقل زمان بهبودی نیاز دارند. همچنین معمولاً می توانید در همان روز جراحی به خانه بروید.
برخی از گزینه های جراحی برای احتباس ادرار عبارتند از:
- سوزن و گرما از طریق مجرای ادرار وارد می شود
- باز کردن سوراخ از طریق تنگی مجرای ادرار (اورتروتومی)
- برداشتن بافت پروستات که ممکن است مجرای ادرار را محدود کند (معروف به برداشتن پروستات از طریق مجرای ادرار یا TURP)
- برداشتن پروستات
برخی از جراحی ها ممکن است به روش لاپاراسکوپی (فقط با چند برش کوچک و یک دوربین کوچک با ابزار جراحی) یا با باز کردن پوست و بافت نزدیک ناحیه برای شرایط پیچیده تر انجام شوند، از جمله:
- برداشتن بافت سرطانی پروستات
- برداشتن رحمی که خیلی بزرگ شده یا تحت تاثیر شرایط پزشکی قرار گرفته است
- پس از سیستوسل یا رکتوسل، مثانه یا رکتوم را به جایی که در بدن تعلق دارد برگردانید.
- برداشتن بافت های سرطانی در مجرای ادرار یا مثانه
- حذف سایر تومورها یا سرطان اندام های لگنی شما
تخلیه سریع مثانه پر می تواند منجر به پر شدن مجدد مثانه شما با سرعت بیشتری شود. چنین علامتی فقط برای حدود ۲۴ ساعت رخ می دهد و هیچ مشکل اساسی ایجاد نمی کند. با این حال، این می تواند باعث از دست دادن مقدار زیادی نمک و آب از بدن شما شود و می تواند منجر به کم آبی بدن و کاهش خطرناک فشار خون شود.
این شرایط اگر در طول زمان نظارت نشود، می تواند خطرناک باشد. پزشک ممکن است از او بخواهد که به طور مداوم مراقب میزان مایعات و الکترولیت‌هایی باشد که هنگام ادرار کردن از دست می‌دهید تا بتواند میزان نوشیدنی را برای ثابت نگه داشتن این سطوح توصیه کند.
در این مورد، پزشک توصیه می‌کند که کاتتر را تا زمانی که مقدار مناسبی ادرار تولید کنید، نگه دارید تا تولید ادرار شما کنترل شود.
با گذشت زمان، نگه داشتن کاتتر برای مدت طولانی می تواند باعث شود:
- عفونت های دستگاه ادراری که می تواند منجر به عفونت در جریان خون شما نیز شود
- آسیب یا تخریب مجرای ادرار
- محدودیت در مجرای ادرار که می تواند ادرار را مسدود کند
احتباس مزمن ادرار درمان نشده می تواند منجر به آسیب کلیه ناشی از ادراری شود که تخلیه نشده است و می تواند عوارضی مانند:
- فشار خون بالا
- تورم یا تجمع مایع در پاها (ادم)
- آسیب بیشتر کلیه که می تواند منجر به نارسایی کلیه شود
به طور معمول تشخیص احتباس ادراری حاد یا مزمن آسان است، به خصوص اگر پس از مشاهده تغییرات در ادرار خود به سرعت به پزشک مراجعه کنید یا اصلاً نمی توانید ادرار کنید.
ممکن است از چندین نوع درمان برای کمک به مدیریت علائم و کاهش خطر عوارض استفاده شود. در برخی موارد، ممکن است به درمان طولانی مدت مانند کاتتر نیاز داشته باشید تا مطمئن شوید مثانه شما قادر به آزادسازی کامل ادرار است.