شاخص گلیسمی یا نمایه قندی چیست؟ و اثر جذب گلوکز بر آن

شاخص گلیسمی یا نمایه قندی پیش بینی کننده سطح قند خون است

شاخص گلیسمی برای رتبه دادن به کربوهیدرات های رژیمی براساس توانایی آنها در افزایش سطح گلوکز خون در مقایسه با یک غذای مرجع تعریف شده است.
مطالعات پیشنهاد می کنند که شاخص گلیسمیک یک رژیم غذایی اثرات قابل پیش بینی بر سطح قند خون دارد و ممکن است در کنترل رژیمی دیابت و چربی خون کاربرد داشته باشد.
اطلاعات مهمی وجود دارد مبنی بر اینکه غذاهای نشاسته ای با جذب آهسته (مانند غذاهایی با شاخص گلیسمی پایین) ممکن است نسبت به غذاهای دارای شاخص گلیسمی بالا، اثرات مفید بر سلامتی داشته باشند.

نمایه گلیسمی یا شاخص گلسیمی یا قندی

نمایه گلیسمی، معیاری برای طبقه بندی غذاهای قندی و نشاسته ای است

به زبان ساده تر نمایه گلیسمی نمایه گلیسمی، معیاری برای طبقه بندی غذاهای دارای قند و نشاسته است. مبنای این طبقه بندی، تغییر سطح گلوکزخون پس از مصرف این غذاها است.

نمایه گلیسمی یا شاخص گلسیمی یا قندی

غذاهایی که پس از مصرف آنها سطح گلوکز خون افزایش زیادی می یابد، نمایه گلیسمیک بالایی دارند و برعکس، غذاهایی که پس از مصرف آنها سطح گلوکز خون افزایش کمی می یابد، نمایه گلیسمیک پایینی دارند.

استفاده از مواد غذایی با نمایه گلیسمی پایین موجب می شود تا احساس سیری بیشتر به طول انجامد که این اثر در کاهش وزن هم کاربرد دارد.

طبقه بندی مواد غذایی براساس نمایه گلیسمی

نمایه گلیسمی زیاد شامل:

نان سفید، نان لواش، اکثر شیرینی ها، خربزه، گلوکز، شکر، عسل، آناناس، کشمش ها، هندوانه، سیب زمینی کبابی، پوره سیب زمینی، هویج پخته، غلات پف داده شده، بیسکویت های گندمی، شیرینی های کره ای، خرمای خشک، کیک برنجی، پیتزا، کدو تنبل

بیشتر بخوانید
گلیکوزوری: علل، علائم و درمان

نمایه گلیسمی متوسط شامل:

انواع برنج ایرانی، هندی و خارجی، موز، نان تافتون، نان عربی (پیتا)، فرنی، بیسکویت های حاوی جو، رشته فرنگی ها، ذرت بوداده پف فیل)، تمام نان های دانه کامل گندم، نان، چغندر، خرمای تازه، انجیر، بستنی

نمایه گلیسمی کم شامل:

نان های تهیه شده از آرد کامل، بلغور، جو دوسر، سبوس جو دو سر، جو، نان سنگک ماکارونی رژیمی، جو، ذرت، لوبیا، نخود فرنگی، حبوبات وعدس، هویج، مرکبات، سبزیجات غیرنشاسته ای، پاستای گندم کامل، دانه کامل گندم سبوس دار، زردآلو، هلو، گیلاس، آلو، پرتقال، گلابی، اسفناج، فلفل، پیاز، قارچ، سبزیجات برگ سبز، تره فرنگی، لوبیاسبز، کلم بروکلی، گل کلم، گوجه فرنگی، ماست، شیر، مغزها، قارچ

از هر گروه به چه میزان بر اساس شاخص گلیسمی باید مصرف کرد؟

انستیتو پزشکی (IOM) در توصیه های شاخص گلیسمی سال ۲۰۰۲، از تعیین حد بالا (UL) برای شاخص گلیسمی خودداری کرده است، دلایل جالب توجه آن بود که اطلاعات بدست آمده از افراد سالم کافی نبوده و به سختی می توان اثرات سایر عوامل موثر بر سطح گلوکز خون را از اثر شاخص گلایسمیک جدا کرد. اما چیزی که مسلم است برای هر شخص بخصوص در رژیم افراد دیابتی باید با توجه میزان کل کالری و کربوهیدرات شخص، محاسبه شود.

بیشتر بخوانید
آیا اسهال از علائم دیابت است؟

اثر مفید فیبر رژیمی بر سطوح قند خون از طریق کاهش شاخص گلیسمی

اثرات مفید فیبر رژیمی بر سطوح گلوکز خون بخوبی ثابت شده است. مطمئناً فیبر بعنوان عامل کاهش شاخص گلیسمی شناخته شده است، با این وجود همانطور که در پارگراف قبل ذکر شد، میانه دریافت اگر مردم تنها نصف توصیه ها برای افراد سالم است.

سوال این است که آیا یک رژیم با شاخص گلیسمی پایین اثری بر افراد سالمی که مقادیر کافی فیبر رژیمی دریافت می کنند دارد یا نه؟

اطلاعات منتشر شده در مورد شاخص های گلیسمی غذاهای خاصی با استفاده از نان سفید و گلوکز بعنوان غذاهای مرجع برای آسایش مصرف کنندگان ایجاد شده است. استفاده از شاخص گلیسمی برای تغییر رژیم های غذایی و پیشگیری و کنترل بیماریهای مزمن تحت بررسی های می باشد.

ژنتیک بر اثر تغذیه بر قند خون اثر گذار است.

ممکن است که برخی افراد، تغییرات ژنتیکی ظریفی داشته باشند که توانایی آنها را در تحمل کربوهیدراتهای رژیمی مختل نماید.

سن براثر تغذیه بر قند خون اثر گذار است.

مشاهدات سومین بررسی ملی آزمایش تغذیه و سلامت (NHANESIII) به وضوح نشان داد که شیوع این وضعیت بصورت سندرم متابولیک در گروههای سنی مختلف مشخص می شود. شیوع این سندرم از کمتر از ۱۰ درصد برای افرادی با سن ۲۰ تا ۲۹ سال تا ۴۵ درصد در گروههای سنی ۶۰ تا ۶۹ ساله افزایش می یابد و اثر متقابل میان روند پیری و اثر تجمعی مصرف قند را نشان می دهد.

بیشتر بخوانید
آیا قند خون 120 طبیعی است؟

بار گلیسمی چیست؟

بار گلایسمی مواد غذایی معادل شاخص گلایسمی کربوهیدرات تقسیم بر ۱۰۰، ضرب در مقدار کربوهیدرات قابل دسترس (منهای فیبر) در ماده غذایی می باشد.
بار گلایسمی و فیبر رژیمی اصطلاحات مهم در افراد دچار سندرم متابولیک می باشد. اطلاعات منتشر شده در مورد شاخص گلایسمیک مواد غذایی با استفاده از نان سفید و گلوکز به عنوان مواد غذایی مرجع در جهت سهولت استفاده تقویت شده است.

جذب گلوکز با قند و مایه گلیسمی یا شاخص گلسیمی یا قندی

جذب گلوکز و نمایه گلیسمی

چگونگی هضم و جذب کربوهیدراتها عامل تعیین میزان شاخص گلیسمی است. کربوهیدراتهای رژیمی در اثر فعالیتهای آلفا- آمیلاز و آنزیمهای گوارشی حاشیه مسواکی در دستگاه گوارش فوقانی به گلوکز، فروکتوز و گالاکتوز تبدیل می شوند.

توانایی هضم کربوهیدراتها توسط این عوامل تغییر می یابد :

١- دسترسی نسبی (یا مقاومت) نشاسته به فعالیتآنزیمی
۲- فعالیت آنزیمهای گوارشی، مخصوصاً لاکتاز در مخاط حاشیه مسواکی
٣- حضور عوامل رژیمی دیگر مانند چربی که تخلیه معده را کاهش می دهد.

الیگوساکاریدهای غیرقابل جذب و فیبرهای رژیمی متنوع مانند پکتین ها، بتا گلوکانها و صمغها غلظت آنزیم را کاهش می دهند. بنابراین رژیمی غنی از غذاهای کامل مانند میوه ها، سبزیجات، حبوبات، مغزها و دانه های فرآیند نشده باعث کاهش سرعت جذب گلوکز می شوند.

بیشتر بخوانید
لیست صبحانه مناسب برای دیابتی ها

جذب گلوکز، گالاکتوز و فروکتوز

پس از هضم، گلوکز بطور فعال از سلولهای روده ای جذب شده و به گردش خون پورت و سپس کبد انتقال می یابد. کبد تقریبا ۵۰٪ گلوکز را برای اکسیداسیون و ذخیره بصورت گلیکوژن برداشت می کند.

گالاکتوز (بصورت فعال جذب می شود) و فروکتوز (بصورت انتشار تسهیل شده جذب می شود) نیز توسط کبد برداشت شده و به مسیرهای متابولیکی گلوکز وارد میشود.
گلوکز کبد را ترک کرده و وارد گردش خون عمومی می شود. تنها در این حالت، گلوکز برای برداشت وابسته به انسولین توسط بافتهای محیطی در دسترس می باشد.

با توجه به مطالب بالا تنظیم کننده های اصلی غلظت گلوکز یا همان قند خون پس از یک وعده غذایی عبارتند از :

۱- مقدار و قابلیت هضم کربوهیدرات خورد شده
۲- جذب و درجه برداشت کبدی
۳- ترشح انسولین و حساسیت بافتهای محیطی به عمل انسولین

۴/۵ - (۲ امتیاز)

دیدگاهتان را بنویسید

3 دیدگاه دربارهٔ «شاخص گلیسمی یا نمایه قندی چیست؟ و اثر جذب گلوکز بر آن;

  1. معتمدنیا هستم متخصص تغذیه فارغ التحصیل دانشگاه شهید بهشتی
    در رابطه با این پرسش شما باید بگم تمرکز مقالات دنیا بر درمان تهاجمی هست تا پیشگیری های تغدیه ای و سبک زندگی
    نو بودن و ناکافی بودن یافته ها باعث این تناقض هاست

    پاسخ
  2. سلام و عرض ارادت
    در جداول گلایسمی گوناگون , اختلافات فاحشی در طبقه بندی مواد غذایی دیده میشه ,, یه جا هندوانه دارای شاخص پایین و در یه جدول دیگه , شاخص اش بالاست .
    هر تیم تحقیق یه جور نظریه میده , که مغایر دیگریست ,,,, یه جا در مورد منافع نوشیدن چای یک صفحه تعریف نوشته شده ,, جای دیگه صد درجه برعکس و بر ضد نوشیدن چای دو صفحه مطلب نوشته شده ,,, فصل الخطاب همشون هم یک جمله هست : گول تبلیغات رو نخورید !!
    یکی میگه : زیپ دهن ات رو ببند تا سالم و تندرست بمونی ,,,, دیگری میگه : هر چه دلت خواست میخوری و می نوشی و تازه کاهش وزن هم پیدا میکنی !

    سوال اینه : حقیقت کجاست ؟
    و این همه روایات متناقض در علم تغذیه برای چیست ؟

    پاسخ

متخصص تغذیه و رژیم درمانی (PhD). ارائه دهنده رژیم های تخصصی آنلاین با خدمات ویژه