تغذیه در شیر دهی؛ رژیم غذایی مادران شیرده چگونه باید باشد؟

اهمیت تغذیه ورژیم غذایی در شیر دهی: تداوم تغذیه با شــیر مادر مســتلزم مصرف مواد مغذى و مقوى توسط مادر شیرده است.

تغذیه مناسب مادر در این دوران علاوه بر تأمین نیازهاى تغذیه اى نوزاد (از جمله مواد معدنى و ویتامینها)، براى حفظ بنیه، سلامت و اعتمادبه نفس مادر و نیز حفظ و نگهدارى ذخایر بدن مادر ضرورى است.

 تغذیه با شیر مادر همچنین موجب بهبود سطح ایمنى بدن شیرخوار در برابر ابتلا به انواع عفونتهاى حاد تنفسى، اسهال و نیز بازگشت وزن مادر به قبل از باردارى می شود.

ترشح شیر

محرک معمول برای تولید شیر و ترشح آن مکیدن است.

تغذیه در شیردهی رژیم غذایی مادران شیرده

پرولاکتین مترشحه از مغز، تولید شیر را تحریک میکند  و اکسی توسین نیز باعث انقباض و جاری شدن شیر از مجاری غدد پستانی میشود.

 فرایند جاری شدن خیلی حساس است. اکسی توسین، هورمون محرک آزاد کننده شیر می‌تواند با محرک‌های بینایی، لامسه، بویایی و شنوایی آزاد شود. حتی با فکر کردن در مورد نوزاد نیز آزاد می شود.

حجم

 ترشح اکسی توسین با درد، استرس های عاطفی و فیزیکی، خستگی و عصبانیت می تواند مهار شود.

 زنان مبتلا به دیابت، چاقی، زنانی که هنگام زایمان دچار استرس می‌شوند و مادرانی که بقایای جفت در بدنشان می مانند در معرض خطر تاخیر تولید شیر هستند.

حجم شیر مادر رابطه مستقیم با تکرر شیردهى دارد. تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر سبب می شود شیر بیشترى تولید شود.

 با شروع مصرف غذاهاى کمکى و کاهش دفعات شیردهى، حجم شیر تولیدشده نیز کاهش می یابد و بالطبع نیاز افزایش یافته مادر به مواد مغذى نیز تعدیل می شود.

یکى از علل مهم کاهش تولید شــیر، خســتگى مادر، در ۴ تا ۶ ماه اول شــیردهى است.

مادر شیرده را باید تشویق کرد تا خصوصا در طــول روز به اندازه کافى اســتراحت کند، حجم کارهاى خود را کاهش دهــد واز اطرافیان خود در کارها کمک بگیرد.

 به خصوص حمایت همسر در این زمینه از اهمیت زیادى برخوردار است.

 تغذیه در دوران شیردهى:

شیردهی نیازهای تغذیه ای خاص ایجاد می‌کند. دریافت بیشتر اغلب مواد مغذی توصیه می شود.

 اگرچه تولید شیر عمدتاً تحت تاثیر تعداد دفعات مکیدن و وضعیت هیدراتاسیون مادر (میزان دریافت مایعات) قرار می‌گیرد؛ با این وجود ترکیب شیر برحسب رژیم مادر متغیر است.

برای مثال ترکیب اسیدهای چرب شیر مادر دریافت رژیمی اش را منعکس می کند. همچنین، غلظت ید، سلنیوم و بعضی ویتامین های محلول آب مثل ب ، رژیم مادر را منعکس می کند.

بیشتر بخوانید
خونریزی از نوک پستان: علل و زمان مراجعه به پزشک

شیر مادر منعکس کننده پروفایل مواد مغذی موجود در شیر مادر است. همچنین دریافت مایعات به اندازه مانند نوشیدن آب و استراحت کافی نیز مورد نیاز است.

انرژی

در شش ماه اول شیردهی متوسط تولید شیر روزانه ۷۵۰ میلی لیتر (از ۵۵۰تا۱۲۰۰) می باشد.

نیاز مادر شیرده به کالرى برای شش ماه اول ۳۳۰ و برای شش ماه دوم ۴۰۰ کالری بیش از دوران قبل از باردارى است.

براى تأمین این مقدار کالرى علاوه بر موادغذایى مقوى (شــامل انواع چربی ها و پروتئین که لازم اســت در این دوران مصرف شود) از چربی هاى ذخیره شده در بدن مادر در دوران باردارى نیز اســتفاده می شــود.

ذخایر چربى مادر که در طى باردارى ذخیره شده است، ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوکالرى از انرژى مورد نیاز براى تولید شــیر را فراهم میکند.

پروتئین

دریافت ۲۵ گرم پروتئین اضافی در روز یا ۷۱ گرم پروتئین در روز پیشنهاد می‌شود.

این مقدار بر اساس ۱.۱ گرم وتئین بر کیلوگرم در روز بر بنای وزن پیش از بارداری است.

 زنانی که سزارین می شوند یا با فقر تغذیه باردار می شوند ممکن است به پروتئین بیشتری نیاز داشته باشند.

متوسط نیاز به پروتئین در شیردهی با توجه به ترکیب شیر و حجم متوسط روزانه تخمین زده می‌شود.

 کربوهیدرات ها

 روزانه ۲۱۰ گرم کربوهیدرات برای تأمین کالری کافی برای تولید حجم شیر کافی و حفظ سطوح انرژی کافی در دوره شیردهی توصیه می شود.

 چربی

 مقدار و نوع چربی موجود در شیر مادر دقیقا رژیم مادر را منعکس می کند.

 انتخاب های چربی رژیمی توسط مادر می‌تواند اسیدهای چرب خاص را در شیر مادر کاهش یا افزایش دهد.

 محدودیت شدید انرژی دریافتی، منجر به حرکت چربی بدن شده و به این ترتیب شیر تولید شده حاوی اسیدهای چرب مشابه با چربی ذخیره شده در بدن مادر خواهد بود.

 کل چربی دریافتی به میزان انرژی مورد نیاز مادر برای حفظ تولید شیر بستگی دارد و باید توسط متخصص تغذیه محاسبه شود. مصرف اسیدهای چرب بلند زنجیره ی غیر اشباع در رژیم غذایی مادر بسیار مهم است زیرا برای تکامل مغز جنین و نوزاد حیاتی می باشد.

بیشتر بخوانید
کلسیفیکاسیون پستان یا کلسیم در بافت پستان

اسیدهای چرب ترانس بایستی توسط مادر شیرده کاملاً اجتناب شود.

چربی ترانس در: روغن نباتی جامد، و هر غذای آماده ای که روغن “هیدروژنه” د ارد مثل: بیسکویت، کیک، کلوچه، خمیر پیتزا، کلوچه‌ها، چیپس، مارگارین، روغن گیاهی، غذاهای سرخ شده، سیب زمینی سرخ شده، مرغ سرخ شده، ناگت مرغ، ماهی سوخاری، انواع شیرینی‌‌‌ها، غذاهای آماده، غذاهای سرخ‌شده، کره گیاهی، خامه، پودر شیرهای آماده و غیرلبنی مثل پودر کافی‌میت، پودر آماده شیرینی، پودر آماده کیک و…

اما کلسترول در شیر مادر انعکاس دهنده رژیم مادر نیست.

مایعات

مادران شــیرده باید به مقدار کافى مایعات بنوشند.  مادران بایستی آب و همچنین  شیر، دوغ کم نمک و بدون گازو آب میوه طبیعى بنوشند و حتى مواد غذایى آب دار مانند انواع آش سوپ و انواع خورشها را میل کنند.

 مصرف نوشابه هاى کافئین دار اعم از چاى غلیظ، قهوه، کوکاکولا و… باید کاهش یابد، زیرا مصرف این مواد ممکن است سبب تحریک پذیرى، بی اشتهایى و کم خوابى شیرخوار شود.

همچنین از نوشیدن الکل باید خوددارى کرد.

سایر مواد مغذی

میزان ویتامین D شیر مادر به میزان قرار گرفتن او در معرض نور مستقیم خورشید وابسته است

وجود مواد معدنى نظیر کلســیم، آهن، روى، مس، فســفر و ید در تغذیه مادر شــیرده ضرورى است.

با این حال برخى از مواد معدنى مانند: کلســیم، فســفر، آهن و روى، بدون توجه به دریافت غذا، می تواند از ذخایر بدن مادر به شیر وارد شوند؛ اما وجود برخى مواد معدنى همچون ید در شیر مادر ارتباط مستقیمى با تغذیه او دارد.

 بنابراین تغذیه مناسب مادر شیرده جهت تأمین انواع مواد معدنى ضرورى  مخصوصا کلسیم، آهن و ید براى سلامتى مادر و شیرخوار ضرورى است.

توصیه می شــود مادران شــیرده همچون دوران باردارى از منابع کلسیم و سایر مواد معدنى استفاده کنند.

همچنین مصرف نمک ید دار تصفیه شده به مقدار کم و رعایت شرایط نگهدارى مناسب آن مهم است؛ یعنى با نگهدارى نمک ید دار در ظروف در بسته و دور از نور، ید موجود در نمک را حفظ کنند.

همچنین توصیه می شود براى پایدار ماندن ید در غذاها، نمک در انتهاى پخت به غذا اضافه شود.

لازم است مصرف قرص فروسولفات تا ۳ ماه بعد از زایمان ادامه یابد.

بطور کلی غذاى مادر شــیرده باید حاوى مقادیر کافى از ۵ گروه غذایى اصلى باشــد تا از دریافت ویتامین و املاح معدنى به میزان کافى اطمینان حاصل شود.

بیشتر بخوانید
فواید رژیم مدیترانه ای در یائسگی

کاهش وزن در دوران شیر دهی

زنان شیرده سالم می توانند هفته ای تا ۴۵۰ گرم کم کنند و در عین حال شیر کافی برای تولید  شیر نوزادشان هم تامین کنند.

 تولید شیر در مادران با دریافت کمتر از ۱۸۰۰ کالری در روز کاهش می‌یابد. دریافت کالرى ناکافى ســبب کاهش تولید شیر میشود.

کاهش وزن بعداز زایمان باید تدریجى صورت گیرد تا بر مقدار شــیر مادر تأثیر نگذارد. لازم به ذکر اســت که شــیردهى خود ســبب کاهش تدریجى وزن مادر می شــود، با این شــرط که مواد مغذى لازم با مصرف مواد غذایى مناسب و کافى براى مادر تأمین شود.

کاهش وزن دوران شیردهى باید بیشتر از کم خورى و محدود کردن رژیم غذایى، متکى بر افزایش تحرک و انجام فعالیتهاى بدنى باشــد.

 وزنگیرى مناســب شــیرخوار در طول دوران شیرخوارگى به خصوص ۶ ماه اول نشــاندهنده کافى بودن مقدار شــیر مادر می باشد و مادر با اطمینان از کافى بودن شــیر خود می تواند کمتر از ۴۵۰ گرم درهفته کاهش وزن داشــته باشــد.

رژیم کاهش وزن به مادران شیر ده تا پایان سال اول شیردهی توصیه نمی شود.

 مادران دچار سوءتغذیه

تولید شیر در مادران مبتلا به سوءتغذیه شدید ممکن است از سایر مادران کمتر باشد.

 در این مورد و مواردى که BMI کمتر از ۵/۱۸ می باشــد، مــادران باید انرژى دریافتى روزانه خود را بیشتر افزایش دهند.

مادر شیرده حتى اگر مبتلا به سوءتغذیه باشد، می تواند شــیر تولید کند؛ اما باید توجه داشــت که در چنین شــرایطى ذخایر غذایى بدن مادر صرف تولید شیر می شود و در نتیجه مادر به دلیل تخلیه ذخایر بدنى خود و احســاس ضعف، خســتگى و بی حوصلگى توان مراقبت از کودک را نخواهد داشت؛ بنابراین تغذیه مناسب مادر در دوره شیردهى براى پیشگیرى از سوءتغذیه که هم سلامت مادر را به خطر میاندازد و هم در مراقبت از کودک اختلال ایجاد می کند حائز اهمیت است.

 در صورت تغذیه نادرست و ناکافى در دوران شیردهى، مادر بیش از شیرخوار متضرر می شود؛ و باعوارضى هم چون پوکى استخوان، مشکلات دندانى، کمخونى و… مواجه خواهد شد.

پرهیزهای غذایی

بعضى از شیرخواران ممکن است غذاهایى که مادر مصرف کرده و وارد شیر او شده است را تحمل نکنند.

بیشتر بخوانید
آنچه در مورد ضخامت آندومتر باید بدانید

به عنوان مثال، مصرف سیر، پیاز و یا حبوبات که توسط مادر ممکن است موجب دردهای شکمى و یا تولید قولنج در شیرخوار شود.

مصرف برخى غذاها مانند سیر، انواع کلم، پیاز، مارچوبه و تربچه و یا غذاهاى پر ادویه و پر چاشنى ممکن است روى طعم شــیر اثر بگذارد و تغییر ناگهانى طعم شــیر سبب تمایل نداشتن شیرخوار به شیر خوردن شود.

با توجه به تأثیر برخى مواد غذایى بر طعم شیر، در صورتى که شیرخوار از شیر خوردن امتناع می کند بهتر است مادران از مصرف این مواد خوددارى کرده یا مصرف آن را محدود کنند.

همچنین کلم، شلغم و یا میوههای مثل زردآلو، آلو، هلو، هندوانه و بعضى سبزیها در صورتى که زیاد مصرف شوند ممکن است موجب نفخ و دردهای شکمى در شیرخوار شوند؛ بنابراین مادر باید دقت کند در صورتى که طى ۲۴ ساعت پس از خوردن موادی که در بالا ذکر شد، شیرخوار دچار نفخ و دل درد شد از مصرف آنها خوددارى کند.

 به طور کلى مادر شیرده هر غذایى را که میل دارد می تواند مصرف کند مگرآنکه حس کند شیرخوار وی پس از خوردن آن غذا توسط مادر دچاردردهای شکمى می شود.

فعالیت بدنى

 فعالیت بدنى مناسب براى بهبود وضعیت جسمانى و روانى مادر شیرده مهم است. اگر چه ورزش منظم و در حد متعادل در زنانى که قبل از باردارى از نظر جسمانى متناسب بوده اند مانعى در برابر شیردهى نیست، اما گاهى دیده شده پس از فعالیت بدنى شدید و ورزش مادر شیرده (به علت ورود اسیدلاکتیک به شیر)، طمع تلخ در شیر ایجاد می شود و شیرخوار از خوردن شــیر امتناع می کند.

 در این مواقع لازم اســت مادر قبل از شیر دادن، سینه خود را بشوید؛ و اگر هنوز شیرخوار مایل به شیر خوردن نیست مقدار کمى از شیر خود را قبل از تغذیه شیرخوار بدوشد و دور بریزد و سپس اقدام به شیردهى نماید.

۴.۳/۵ - (۶ امتیاز)

دیدگاهتان را بنویسید

متخصص تغذیه و رژیم درمانی (PhD). ارائه دهنده رژیم های تخصصی آنلاین با خدمات ویژه