تغذیه و رژیم درمانی در سندرم روده تحریک پذیر؛ رژیم FODMAP

پیش از پرداختن به رژیم FODMAD ، در تغذیه و رژیم درمانی در سندرم روده تحریک پذیر یا IBS به توضیح نقش احتمالی غذاها در مدیریت و درمان علائم، می پردازیم.

به کارگیری مداخلات تغذیه ای برای IBS باید شامل رویکردی مرحله ای، از ساده تا پیچیده باشد. گام های اول در طی مشاوره تغذیه ای باید موارد زیر را در برداشته باشد:

۱- بازنگری داروهای مصرفی حاضر برای IBS و سایر داروها
۲- بازنگری نشانه های گوارشی یعنی طول مدت، شدت و دفعات تکرار
۳- بررسی وضعیت تغذیه ای و غذایی مصرفی
۴- بازنگری در مورد مکمل های مصرفی مثل ویتامین ها، مواد معدنی، چربی ها، پره و پروبیوتیک ها و ترکیبات گیاهی
۵- بازنگری استفاده از درمان‌های روان تنی
۶-بازنگری غذاهای که ممکن است علائم و نشانه های IBS را بدتر و وخیم تر نمایند و اجتناب از مصرف آنها

محدویت‌های غذایی در سندرم روده تحریک پذیر

شواهد علمی کمی مبنی بر محدود کردن غذاهای خاص موجود هستند. وعده های غذایی حجیم و بعضی از انواع مشخص غذاها از قبیل مقادیر زیاد چربی در رژیم غذایی، کافئین، لاکتوز، فروکتوز، سوربیتول و الکل به صورت اندک و ضعیف تحمل می شوند. که این وضعیت خصوصاً در افراد مبتلا به IBS با الگوی غالب اسهال و با الگوی ترکیبی (از اسهال و یبوست) نیز صدق می کند.

تغذیه و رژیم درمانی در سندرم روده تحریک پذیر fodmap

مطالعات اخیر نشان داده اند که در حقیقت، بعضی از غذاهای حاوی کربوهیدرات و از جمله کربوهیدرات های به شدت تخمیر شونده در حضور باکتری های روده، نشانه های IBS را وخیم تری کنند (۱).

فیبر

بیشتر مطالعات مربوط به فیبر و عوامل حجیم کننده در جمعیت مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر نقاط ضعف قابل توجهی داشته اند (۲).

درمان یبوست ترکیبی از فیبر محلول و نامحلول است با این حال افزایش مقدار فیبر نامحلول در رژیم غذایی و خصوصاً در بیماران بدون یبوست ممکن است که بصورت واقعی نشانه های سندرم روده تحریک پذیر را وخیم تر نماید.

بیشتر بخوانید
چرا معده من می سوزد؟

ولی مصرف مایعات کافی، خصوصاً همراه مکملهای فیبری پودری، توصیه می شود.

اگر چه افزایش فیبر مصرفی، بخشی معمول از درمان اولیه برای IBS می باشد، اما بیماران ممکن است که احتمالاً به خاطر نوع فییر مصرفی، علائم مستمر و پیوسته ای داشته باشند.

رژیم FODMAP

تحقیقات نوین بر این باور است که یک رژیم غذایی حاوی FODMAP های کم، ممکن است درمانی موثر برای کنترل نشانه های گوارشی بیماران سندرم روده تحریک پذیر باشد (۳).

واژه FODMAP توسط گروهی از محققان استرالیایی ارائه شده است که بنابر نظر آنها غذاهای حاوی این شکل از کربوهیدراتها نشانه های بعضی از اختلالات گوارشی مانند IBS و بیماری التهابی رود را وخیم می کنند.

در رژیم غذایی با مقدار اندک FODMAP غذاهای حاوی فروکتوز، لاکتوز، فروکتوگالاکتو الیگوساکاریدها (فروکتان ها و گالاکتان‌ها) و قندهای الکلی (سوربیتول و مانیتول، گزیلیتول و مالیتول) محدود گردیده اند.
این کربوهیدارتهای کوتاه زنجیر به مقدار کمی در روده کوچک جذب می شوند و شدیداً هم اسموتیک هستند، همچنین به سرعت توسط باکترهای روده بزرگ تخمیر می شوند که این نیز منجر به بروز گاز، نفخ، درد و اسهال در افراد حساس می گردد. FODMAP ها نشانه های گوارشی اثر تشدید کننده دارند.

بیماران ممکن است که مقادیر اندک FODMAPها را تحمل کنند ولی عدم تحمل زمانی به وجود بیایند که مقدار مصرفی از مقدار آستانه بیشتر شود.

در صورت در دسترس بودن، تست هیدروژن تنفسی می تواند در یافتن غذاهای مشکل آفرین و کمک به اصلاح رژیم غذایی کمک کننده و سودمند باشد.

انجام رژیم

در مرحله اول مداخله تغذیه ای ارزیابی رژیم غذایی فعلی بیمار با هدف شناخت عوامل محرک احتمالی و آموزشهای رژیم غذایی پیرامون سوء جذب، کنترل اندازه وعده های غذایی حاوی فروکتوز قبل از مرحله حذفی تکمیل می شوند، و سپس مداخله تغذیه ای با حذف تمام غذاهای حاوی FODMAP بالا از رژیم و برای یک دوره ۶ تا ۸ هفته ای آغاز می گردد (۴).

بیشتر بخوانید
علت اسهال بعد از غذا خوردن چیست؟

سپس مرحله چالش با عرضه مجدد آهسته و کنترل شده یک نوع رژیم غذایی حاوی FODMAP بالا در یک زمان مشخص و با هدف مشاهده علائم و شناسایی غذای چالش برانگیزتر شروع می شود.

هدف نهایی، کاهش یا حذف علایم گوارشی با ایجاد یک رژیم غذایی حاوی FODMAP پایین و در حد تحمل و استفاده از غذایی های جایگزین است.

اگرچه این یک رویکرد درمان قطعی به شمار نمی روده اما یک رویکرد رژیمی برای بهتر شدن نشانه‌ها و اصلاح کیفیت زندگی بیمار می باشد (۵).

عوارض

کمبودها و نقایص تغذیه ای که می توانند ناشی از پیروی از رژیم غذایی با FODMAP پایین باشد شامل کمبود فولات، تیامین و ویتامین ب ۶ به خاطر محدود ساخت حبوبات و نانها و همچنین کمبود کلسیم و ویتامین D به خاطر اجتناب از مصرف لبنیات می باشد.

غذاهای FODMAP پایین در بهبود علائم سندرم روده تحریک پذیر

رژیم با FODMAP کم می تواند برای سندرم روده تحریک پذیر مفید باشد. حدود ۳ نفر از ۴ نفر مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر بعد از شروع رژیم، بهترند و بعد از ۷ روز یا بیشتر احساس راحتی دارند.

البته برای اکثر افراد، FODMAP ها مشکلی ایجاد نمی کند، مگر اینکه آنها زیاد از بخورند. ذکر این نکته حائز اهمیت است که مقدار مصرف مواد غذایی بسیار مهم است به عنوان مثال، مصرف مقدار زیادی از غذاهای FODMAP کم می تواند آن را به یک ماده غذایی FODMAP بالا تبدیل کند.

رژیم کم FODMAP در سندرم روده تحریک پذیر شامل سه مرحله است:

۱- در این مرحله که می تواند ۶ تا ۸ هفته به طول انجامد ، فرد تمام FODMAP ها (در زیر آمده است) را از رژیم غذایی خود را حذف می کند.

۲- سپس فرد دوباره مواد غذایی FODMAP را به طور جداگانه و هر از یک تا ۳ روز به رژیم غذایی خود اضافه می کند. این امر برای این است که تشخیص دهد با کدام ماده غذایی مشکل دارد.

بیشتر بخوانید
علل و درمان اسهال ناگهانی

۳- بازگشت به یک رژیم غذایی معمول، اما با محدود کردن فقط غذاهایی مشکل دارد.

البته در رژیم غذایی با FODMAP ممکن است کمبود فولات، تیامین و ویتامین B6 ناشی از محدود کردن غلات و همچنین کلسیم و ویتامین D بعلت اجتناب از لبنیات بوجود بیاید. که مصرف مکمل های آنها توصیه می شود.

توصیه های تغذیه ای

– غذاهای خود را در حجم کم و تعداد دفعات بیشتر مصرف نمایید.

– غذاها را کاملا بجوید و به آهستگی میل نمایید.

– چربی رژیم غذایی در حد متعادل تا کم باشد و از روغن های مایع جهت پخت و پز استفاده شود. از مصرف غذاهای پر چرب، غذاهای سرخ شده در روغن و چربی های جامد پرهیز شود. همچنین از مصرف لبنیات پر چرب، خامه، کره، سوسیس، کالباس و گوشت های پر چربی اجتناب شود.

– از مصرف شیر در صورت بروز یا تشدید علائم بیماری پرهیز شود. ماست مصرفی از نوع ماست های پروبیوتیک کم چرب باشد. اضافه نمودن نعناع خشک به ماست توصیه می گردد.

– در مواردی که اسهال وجود دارد، اضافه نمودن سماق آسیاب شده به غذاها توصیه می گردد.

– مصرف مایعات بایستی به میزان کافی و حداقل ۸-۱۰لیوان باشد.

– حفظ آرامش روحی در بهبود علائم این بیماری و جلوگیری از عود مجدد آن بسیار حائز اهمیت است.

– داروهای گیاهی مانند افشره نعناع، چای های علفی مثل نعناع و بابونه، دانه رازیانه ، دانه کتان (تخم برزک) و عصاره آلوورا می تواند التهاب روده را کم کرده و حرکات دودی روده را منظم کند.

– مقدار سوربیتول را در رژیم غذایی کم کنید.سوربیتول الکل شیرینی است که در آدامسهای بدون شکر و دارو وجود دارد و باعث افزایش گاز و نفخ میشود.

– فیبرهای محلول در آب بهتر از فیبرهای غیر محلول در آب تحمل می شوند. اضافه کردن تدریجی فیبرهای محلول به رژیم غذایی باعث برطرف شدن بسیاری از علائم سندرم روده تحریک پذیر می شود مانندجودوسر، جومعمولی، سیب زمینی،نخود رنگی و لوبیا.

بیشتر بخوانید
حالت تهوع هنگام گرسنگی: علل، درمان و پیشگیری

– در صورت بروز یبوست از مکمل پسیلیوم که در داروخانه ها موجود است استفاده نمایید.

بعضی مواد غذایی زیر ممکن است باعث تشدید علائم سندرم روده تحریک پذیر شوند:

– حبوبات و سبزی های نفاخ از قبیل انواع کلم ها، انواع ترب ها، پیاز، خیار و ذرت

– مصرف زیاد قند، شکر، عسل، نوشابه ها، ماءالشعیر، آبمیوه های صنعتی، کمپوت ها و آب آن ها، شربت، بستنی، عسل، مواد غذایی شیرین و غیره

-مواد غذایی حاوی کافئین (از قبیل قهوه، کاکائو، نوشابه های سیاه و چای پر رنگ) و نوشیدنی های الکلی

– هر ماده غذایی که به تجربه ثابت شده است سبب تشدید علائم بیماری می شود.

– غذاهای بسیار سرد یا بسیار گرم بویژه در مواقعی که اسهال وجود دارد.

– مواد غذایی تند و حاوی ادویه زیاد.

– هر نوع نوشیدنی یا آب میوه ای که حالت اسیدی داشته باشد.

-میوه ها شامل سیب، گلابی، هلو، زرد آلو، شلیل، توت سیاه یا شاه توت، انواع الو تازه، انواع آلو های خشک، انبه، هندوانه، خرمالو، گیلاس، آلبالو، زغال اخته، کمپوت آبمیوه طبیعی، میوه های خشک،

-کنگر، مارچوبه، چغندر، جوانه حبوبات، انواع کلم ها به ویژه کلم بروکلی، سیر، پیاز، تره فرنگی، بامیه، نخود سبز، قارچها ، آوو کادو، رازیانه، کاسنی، عرق کاسنی.

– حبوبات به ویژه لوبیا،عدس، لپه

– پسته و بعضی از متخصصین گوارش توصیه می کنند که در مصرف بادام و بادام زمینی نیز احتیاط شود.

۳.۳/۵ - (۳ امتیاز)

دیدگاهتان را بنویسید

متخصص تغذیه و رژیم درمانی (PhD). ارائه دهنده رژیم های تخصصی آنلاین با خدمات ویژه