شیرافزا ها یا شیرآور ها

شیر افزاها یا شـیرآورها داروهـا یـا مـوادی هسـتند کـه بـه شـروع، اسـتمرار یـا افزایش تولید شـیر کمک می کنند .

در مواردی که تولید شـیر کم باشـد؛ استفاده از شـیرآورها موقعـی توصیـه می شـوند، که یک بررسـی کامل در مـورد علل قابل درمـان مانند هیپوتیروئیـدی مـادر یا مصـرف دارو، انجام و یا  تکرر شـیردهی و دوشـیدن شـیر بـا پمپ یا دسـت، موفقیتی حاصل نشـده باشـد.

اندیکاسـیون

– شـایعترین اندیکاسـیون فرزندخواندگی است؛ در خانمـی کـه بـاردار نشـده و شـیرخواری را بـه فرزنـدی پذیرفته اسـت.

 -یکـــی دیگر از مهـــمترین اندیکــاسیون‌ها، افزایـش شـیر مادرانی اسـت کـه نـوزاد نارس آنـان بـه دلیـل بیمـاری در NICU بسـتری اسـت وتولیـدشیرشـان کاهـش یافتـه اسـت.

-دوباره شیردهی

شـیرآورها داروهـا یـا مـوادی هسـتند کـه بـه شـروع، اسـتمرار یـا افزایش تولید شـیر کمک می کنند .

 -هنگامـی کـه شـیرمادر به دلیل بیمـاری مادر یـا شـیرخوار یـا جدایـی آنان بـه هـر دلیلی، کاهـش یافته اسـت و  مادرانـی کـه مسـتقیما نمـی دهنـد و شیرشـان را با دسـت یـا پمپ میدوشـند و بـه شـیرخوار می‌دهنـد اغلـب بعـد از چنـد هفتـه، کاهـش  ترشـح شـیر را تجربـه می‌کننـد.

توصیه ها در خصوص شیرافزاها

  • قبـل از اسـتفاده از هـر شـیرافزایی، بایـد بـرای افزایـش تولیـد شـیرمادر به موارد زیر توجه شود:
  • بررسی وضعیت تغذیه ای مادر شیرده
  • یـک بررسـی کامـل از نظـر تولیـد شـیرمادر و مؤثـر بـودن انتقـال آن (دریافـت شـیر توسـط شـیرخوار) انجـام گیرد.
  • دفعــات شیـــردادن و تخلیـــه کامل پســـتانها ارزیابـی شـود و درصـورت نامناسـب بـودن، دفعات شـیرخوردن همچنیـن مـدت شـیرخوردن افزایـش یابد. دوشـیدن شـیر با پمپ و در صورت دسترسـی بـه یـک شـیردوش اتوماتیـک کـه قـادر بـه تخلیـه هر دوپستان باشد (نوع بیمارستانی) توصیه شود.
  • مشـکلاتی ماننـد زمـان نامناسـب و یـا مـدت نامناسـب شـیرخوردن، مکمل یاریهای نامناسب، جدایـی مـادر- شـیرخوار، پسـتان به دهـان گرفتن غیر مؤثـر و برداشـت ناکافـی شـیر اصـلاح شـوند.
  • بـه مـادران، در مـورد مؤثـر بـودن، ایمـن بـودن، زمان اسـتفاده از شـیرافزاها و عوارض احتمالی آنها اطلاعـات کافی داده شـود. پژوهش جامعی انجـام نشـده کـه نشـان دهـد شـروع شـیرآورها طـی هفتـه اول بعـد از زایمـان مؤثـر باشـد.
  • گرچـه یـک مشـاور شـیردهی بـا تجربه هـم ممکن اسـت دارو یـا گیاهـی شـیرآور توصیه کنـد ولی این مسـئولیت پزشـک اسـت که دارو را تجویز و مادر و شـیرخوار را پیگیـری نماید.
  • اسـتفاده کوتـاه مـدت (۱ تـا ۳ هفتـه ) بـرای برخی شیــرافزاها ماننـد متوکلــوپرامید، دمپـــریدون و شـنبلیله ارزیابـی شـده و اثـرات جانبـی  مهمـی نداشـته اند ولـی اسـتفاده طولانـی  مـدت بررسـی نشـده و اثـرات درازمـدت آنهـا بر مادر و شـیرخوار هنـوز ناشـناخته اسـت.
بیشتر بخوانید
هیسترکتومی یا عمل جراحی برای برداشتن رحم

شیرافزاهای طبیعی / گیاهی

  • استفاده از گیاهان یا غذاهای خاص برای افزایش تولید شیر سابقه جهانی دارد.
  • استفاده دیرینه از آنها، سالم بودن و تا حدی مؤثر بودن آنها را تأیید میکنند.
  • به طور علمی بررسی نشده اند.
  • مکانیسم اثرشان ناشناخته است.

شنبلیله به عنوان شیرافزا

شایعترین شیرافزای گیاهی است.

از خانواده نخود است.

از نظر FDA ایمن شناخته شده است.

مانند بسیاری از داروهای گیاهی دوز استانداردی ندارد.

دوز معمولی: ۱ تا ۴ کپسول (۵۸۰ تا ۶۱۰ میلیگرم) ۳ تا ۴ بار در روز

 جایگزین کپسول: یک فنجان چای صاف شده سه بار در روز : خیساندن یک چهارم قاشق مرباخوری دانه شنبلیله در۸ اونس ( ۲۴۰ سی سی ) آب به مدت ۱۰ دقیقه

عوارض جانبی: بسیار نادر شامل بوی شبیه افرا (Maple) تا بوی عرق در شیروادرار، اسهال، افزایش نشانه های آسماتیک

استفاده در دوران بارداری: توصیه نمی شود (اثرتحریک رحم)

 توجه: به عنوان یک عامل کاهش دهنده قند خون شناخته شده است.

سیلیوم ماریونوم  Milk thistle به عنوان شیرافزا

 انجمن فرآورده های گیاهی آمریکا به آن نمره ۱ داده یعنی ایمن است،به شرطی که به طور مناسب به کار برده شود.

 طریق مصرف: چای صاف شده (خیساندن یک قاشق مرباخوری از دانه های خشک شده در ۲۴۰ سی سی آب برای ۱۰ دقیقه )

بیشتر بخوانید
ترشحات واژن: علل، درمان

مقدار مصرف: ۲ تا ۳ فنجان در روز

شبدر به عنوان شیر افزا

یک شیرافزای قدیمی است باسابقه زیاد مصرف در اروپا.

 به عنوان یک عامل کاهش دهنده قندخون هم به کارمی رود.

هیچ بررسی کنترل شده انسانی انجام نشده است.

بدون هیچ گونه اثرات ناگوار (ناسازگاری)

طریقه مصرف: به صورت چای یک قاشق مرباخوری از برگ خشک شده آن در ۸ اونس (۲۴۰سی سی) آب برای ۱۰ دقیقه خیسانده شود.

مقدار مصرف: یک فنجان سه بار در روز

سایر موارد که ممکن است به عنوان شیرافزا با مدنظر قرار گرفت:

 استفاده از آب جو در برخی فرهنگها رایج است ولی الکل، تولید شیر را کاهش می دهد.

ترکیب مکمل‌های گیاهی ناشناخته ممکن است حاوی مواد سمی باشند (به ویژه گیاهان سرزمین چین)

ضمناً عدم وجود یک دوز استاندارد و نحوه آماده سازی، ترکیب و یا تقلب در نهیه ممکن است خطر آفرین باشد.

شیرافزاهای اختصاصی

  • بسیاری از داروها ، غذاها و گیاهان به عنوان شیرآور توصیه شده اند.

اثـر داروهـا بـر گیرنده های آنتاگونیسـت دوپامین در نتیجه افزایـش پرولاکتین بوده و در بسـیاری موارد دیگر، مکانیسـم اثر نامشـخص است .

متوکلرپرامید(رگلان)

آنتاگونیست دوپامین است.

 کاربرد: ضد استفراغ، درمان ریفلاکس معده به مری، که به عنوان شیر افزا نیز به کار می رود.

  • سطح آن در شیرمادر بیش از سطح سرمی مادر است.
  • سـطح آن در شـیرخوار قابـل انـدازه گیری نبـوده یا خیلی کمتر از سـطح درمانی اسـت.
  • ترکیب شیر را تغییر نمی دهد.
  • عوارض جانبی در شیرخوار گزارش نشده است.
  • عوارض جانبی در مادر: خستگی، بی قراری، خواب آلودگی واسهال که نیازی به قطع دارو نیست ولی درصورت بروز عوارض جانبی نادر اکستراپیرامیدال مانند بیخوابی، سردرد، عدم هوشیاری، سرگیجه، دپرسیون، اضطراب یا آژیتاسیون، مصرف دارو باید قطع شود.

رآکسیون دیستونیک حاد بسیار نادر است (صفر تا ۵/۰ درصد) و ممکن است نیاز به دیفن هیدرامین (بنادریل) باشد.

بیشتر بخوانید
علت خارش واژن چیست؟

 کنتراندیکاسیون تجویز متوکلوپرامید:

  • اشخاص مبتلابه اپی لپسی یاتحت درمان با داروهای ضدتشنج
  • سابقه افسردگی کاملا مشخص یا غیر کنترل شده
  • خونریزی روده ای یا انسداد
  • آلـرژی شـناخته شـده یـا یـک رآکسـیون قبلـی نسـبت به مصرف متوکلوپرامید

 مقدار مصرف: دوز معمولـی: ۳۰ تـا ۴۰ میلـی گـرم در روز که ۳ یـا ۴ نوبت تقسیم میشود تا حداکثر ۴۵ میلی گرم در روز

مدت مصرف:

  • ۷ تا۱۴روزسپس طی۵ تا۷ روزبه تدریج کمتر و قطعم یشود.
  • اسـتفاده طولانـی مـدت ممکـن اسـت بـا افزایـش بـروز دپرسـیون همـراه باشـد.
  • در صورت کم شدن تولید شیرمادر با کم کردن دوز دارو، میتوان با کمترین دوز مؤثر، دوره طولانی تری آنرا ادامه داد .

دمپریدون(موتیلیوم)

 آنتاگونیست دوپامین است.

کاربرد: ضد استفراغ و درمان ریفلاکس معده به مری، که به عنوان شیر افزا نیز به کار می رود.

  • احتمـال عبـور آن از سـد خونـی – مغـزی کـم اسـت لـذا عـوارض جانبی اکسـتراپیرامیدال آن کمتر از متوکلوپرامید بـوده و کمتـر از آن هـم وارد شـیرمادر میشـود.
  • تنها دارویی است که طی بررسی های دقیق بالینی مشخص شده که ایمن است.

 عوارض جانبی:

  • بسیار نادر و شامل خشکی دهان و سردرد (با کاهش دارو برطرف میشود) و کرامپهای شکمی
  • درمان طولانی مدت با دوز بالا در جوندگان (مانند موش) همراه با افزایش موارد تومور پستان بوده ولی درانسان چنین گزارشی وجود ندارد.

  کنتراندیکاسیون تجویز دمپریدون:

  • حساسیت شناخته شده به دارو
  • خونریزیهای معدی – روده ای
  • انسداد مکانیکی و یا پرفوراسیون

 مقدار و مدت مصرف:

  • دوز معمولی آن ۱۰ تا ۲۰ میلی گرم ۳ تا ۴ بار در روز
  • مدت مصرف ۳ تا ۸ هفته بیشتر مادران به این دوز، ظرف ۳ تا ۴ روز پاسخ میدهند. برخـی ظـرف ۲۴ سـاعت و در بعضـی دیگـر ۲ تـا ۳ هفتـه طـول میکشـد کـه حداکثـر تأثیـر دارو را بـه دسـت بیاورنـد.
بیشتر بخوانید
آیا اسید بوریک می تواند به عفونت قارچی کمک کند؟

کلرپرومازین

یک داروی نورولپتیک است. که به عنوان شیر افزا نیز به کار می رود.

روانپزشـکان گزارش گالاکتـوره را در هر دو جنس مذکر و مؤنث کـه تحت درمان بـا کلرپرومازین بوده اند گـزارش کرده اند.

 مقدار و مدت مصرف: قرصهای ۲۵ میلیگرمی ۳ بار در روز برای یک هفته

 عوارض: چـون سـطح پرولاکتیـن را از طریق مسـدود کـردن گیرنده های دوپامیـن افزایـش میدهد امکان عـوارض اکسـتراپیرامیدال باز هـم امکانپذیر اسـت

هورمون آزاد کننده تیروتروپین TRH

عملکرد: سبب آزاد شدن هورمون محرک تیروئید (TSH) و پرولاکتین از هیپوفیز می شود. که به عنوان شیر افزا نیز به کار می رود.

استفاده کوتاه مدت آن ایمن و مؤثراست ولی استفاده طولانی مدت آن ارزیابی نشده است.

 مقدار و مدت مصرف: دوز آن یک اسپری (۱ میلی گرمی TRH (۴ بار در روز

 فرم IV = ۲۰۰ میکروگرم

 فرم خوراکی = ۵ میلی گرم در روز

خلاصه

قبـل از اسـتفاده از هـر شـیرافزایی باید ابتدا به بررسـی کامـل و اصلاح هر فاکتـور قابل اصلاح مانند تکرر شـیردهی و تخلیه کامل پسـتان تأکید شـود.

دارودرمانـی هرگـز نبایـد جایگزیـن ارزیابـی و مشـاوره در مـورد فاکتورهـای قابل اصـلاح و دادن اطمینـان خاطـر مجـدد بـه مـادر در صورتـی که همه چیز مناسـب باشـد، شـود.

از  مـوادی کـه بـرای تولیـد، ادامـه و یـا افزایـش تولیـد شـیر بـه کار میرونـد به نظر میرسـد که دمپریـدون و متوکلوپرامید مفیدترین باشـند.

هـر درمانـی کـه بـرای مـادر توصیـه میشـود بایـد بـا پیگیریهـای نزدیـک به هـم (کـه یکی از اصـول اساسـی اسـت)، از مـادر و شـیرخوار همراه باشـد.

۴/۵ - (۴ امتیاز)

دیدگاهتان را بنویسید

متخصص تغذیه و رژیم درمانی (PhD). ارائه دهنده رژیم های تخصصی آنلاین با خدمات ویژه