سنگ های کلسیمی چه هستند

در این مقاله به معرفی انواع سنگ های کلسیمی پرداخته می شود. همچنین در اینجا نقش پروتئین دریافت و مکمل های کلسیمی در بروز این نوع سنگ عنوان می شود. 

یک سوم تا نیمی از بیمارانی که سنگ کلسیمی دارند مبتلا به افزایش دفع کلسیم هستند. افزایش کلسیم ادرار به صورت مقدار کلسیم بیشتر از ۳۰۰ میلی گرم در روز در مردان یا بیش از ۲۵۰ میلی گرم در روز در زنان تعریف می شود.

همچنین در هر دو جنس، مقدار کلسیم بیش از ۴ میلی گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن در روز نمونه ادرار نداشته اند نیز افزایش کلسیم ادرار یاهیپرکلسیوری است.

تعریف کلاسیک افزایش کلسیم ادرار که در آن ماکزیمم یا حد بالای محدوده طبیعی کلسیم اداری ۲۰۰ میلی گرم در روز است، مبتنی بر یک رژیم غذایی پیوسته و ثابت با مقادیر محدود شده کلسیم، سدیم و پروتئین حیوانی می‌باشد (۱).

هیپرکلسیوری ایدیوپاتیک (کلسیم ادراری بالای بدون علت) یک اختلال ژنتیکی است که با مقادیر غیرطبیعی کلسیم سرم در غیاب علل شناخته شده هیپرکلسیوری از قبیل پرکاری پاراتیروئید اولیه، سارکوئیدوزیس، دریافت مفرط و بیش از حدود ویتامین D، پرکاری تیروئید، مصرف گلوکوکورتیکوئید یا اسیدوز لوله ای کلیوی (RTA) مشخص می گردد.

در ۹۰٪ از بیماران مبتلا به کلسیم ادراری بالای، هرگز سنگ کلیوی تشکیل نمی شود. با اینحال، این افراد نسبت به تشکیل سنگ های کلیوی حساس هستند، به طوری که با افزایش نسبتاً اندک کلسیم ادراری نیز، روند فوق اشباع شدن اگزالات کلسیم افزایش می یابد.

همچنین روند تشکیل سنگ در یک فرد مبتلا به کلسیم ادراری بالا می تواند به واسطه:

مصرف زیاد کلسیم رژیم غذایی

افزایش جذب روده‌ای کلسیم که ممکن است با یا بدون واسطه ویتامین D باشد،

کاهش جذب مجدد کلسیم توسط توبولهای کلیوی

و یا استراحت طولانی مدت شدید شود.

افزایش جذب روده‌ای کلسیم، حتی در صورت داشتن یک رژیم غذایی با کلسیم، سدیم و پروتئین حیوانی محدود شده نیز به طور خاص در بیماران مبتلا به هیپرکلسیوری جذبی دیده میشود.

کلسیم ادراری بیشتر از مقدار طبیعی در هر سطحی از جذب خالص کلسیم نشان می‌دهد که مقداری از کلسیم ادراری از استخوان است.

به نظر می رسد که توازن منفی کلسیم در افراد دارای کلیه سنگ ساز بزرگتر از افرادی است که کلیه سنگ ساز ندارند.

در زمان اعمال رژیم غذایی با سطح کلسیم بسیار پایین، اگر اتلاف ادراری کلسیم بیشتر از مقدار کلسیم رژیم غذایی باشد، این وضعیت بر اتلاف خالص کلسیم تام بدن دلالت می کند.

منبع این کلسیم اضافی نیز اسکلت بدنی می باشد (۲).

بیماران مبتلا به کلسیم ادراری بالا حتی در زمان مصرف عادی فسفر نیز ممکن است فسفر کم داشته باشند. اختلال در متابولیسم فسفر ممکن است منجر به افزایش سطوح ویتامین دی و افزایش جذب کلسیم روده ای شود.

در افراد مبتلا به دفع کلسیم بالا اتلاف و تحلیل استخوان می تواند بالا باشد، به طوری که در این افراد دریافت کلسیم پایین در نتیجه افزایش دفع اسید خالص (NAE) تحلیل استخوانی را تشدید می نماید.

برای چندین دهه، به این افرادی که کلیه سنگ ساز دارند توصیه می شود که جهت کاهش کلسیم ادراری رژیم غذایی با کلسیم پایین داشته باشند. با این حال، محدود ساختن طولانی مدت و مزمن کلسیم، مصرف ناکافی کلسیم و افزایش اتلاف کلسیم به واسطه افزایش دفع کلسیم باعث کاهش تراکم مواد معدنی استخوان می شود.

این کاهش با افزایش مارکرهای باز گردش استخوان و نیز افزایش دفعات شکستگیهای استخوان ارتباط دارد (۳).

بنابراین خطر شکستگی مهره ای در بیماران مبتلا به سنگ کلیه ۴ برابر بیشتر از جمعیت عمومی (سالم) است.

نقش دریافت پروتئین در کلسیم ادرار و سنک کلیه کلسیمی

تحلیل استخوانی نامطلوب ممکن است که با دریافت پروتئین زیاد با منشأ غیر لبنی افزایش پیدا کند. دریافت کلسیم ناکافی به همراه دریافت پروتئین بالا باعث القای اسیدوز متابولیک، افزایش دفع کلسیم و PH ادراری پایین می شود.

این بار اسیدی از جذب مجدد کلسیم ممانعت به عمل می آورد. کاهش پروتئین حیوانی غیر لبنی ممکن است توصیه شود.

نقش مکمل ها و قرص های کلسیمی در سنک کلیه کلسیمی

مکمل های کلسیمی به اندازه کلسیم رژیم غذایی اثر محافظتی در برابر روند تشکیل سنگ ندارند.

استفاده گسترده از مکمل های کلسیمی به منظور پیشگیری از استئوپروز (پوکی استخوان)، با افزایش تشکیل سنگهای کلیوی در زنان مطابقت دارد.

در یک مطالعه مکمل یاری ترکیبی کلسیم – ویتامین D با هدف پیشگیری از اتلاف استخوان و شکستگی‌ها، منجر به افزایش ۱۷ درصدی تشکیل سنگ جدید در زنانی گشت که علیرغم افزایش کلسیم دریافتی خود تا مقدار ۲۰۰۰ میلی گرم در روز، یک مکمل کلسیمی ۱۰۰۰ میلی گرمی نیز به رژیم غذایی پایه ای خود اضافه می کردند (۴).

در صورت مصرف کلسیم به صورت یک مکمل، زمان مصرف آن نیز اهمیت دارد. در مصرف مکمل های کلسیمی با وعده های غذایی، کلسیم و سیترات ادراری افزایش پیدا می کند، اما اگزالات ادراری کاهش می یابد.

از این رو افزایش سیترات و کاهش اگزالات، اثرات کلسیم ادراری افزایش یافته را متعادل می سازد. بنابراین در بیمارانی که نمی توانند محصولات لبنی را به خاطر عدم تحمل لاکتوز، آلرژی‌ها و یا سلیقه و میل شخصی مصرف کنند، توصیه می شود که مکمل های کلسیمی را با وعده های غذایی مصرف کنند.
البته کلسیم ادرار را باید قبل از شروع مصرف مکمل کلسیمی و بعد از آن (بخاطر بررسی تأثیرات آن) مورد سنجش قرار داد. در صورتی که کلسیم ادراری افزایش یافته است، بیماران باید مصرف مایعات را به منظور رقیق کردن غلظت کلسیم ادرار افزایش دهند.
دریافت بالاتر کلسیم رژیم غذایی، با مصرف غذاهای غیر لبنی و یا لبنی به طور مستقل با خطر پایین تر سنگ کلیوی ارتباط دارد (۵).
بنابر این بر اساس توصیه ها برای هر سن، بیماران می توانند کلسیم مورد نیاز خود را از طریق غذاهای لبنی یا غیر لبنی مرتفع سازند.

با توجه به نگرانی هایی که اخیر در زمینه افزایش خطر بیماری قلبی عروقی و سنگهای کلیوی، متعاقب افزایش مصرف مکمل های کلسیمی ادغان شده است، زنان باید توجه خود را به مرتفع ساختن توصیه ها از طریق یک رژیم غذایی سرشار از کلسیم معطوف نمایند و صرفاً در صورت نیاز به مصرف مکمل های کلسیمی روی آورند (۶).

کلسیم باید در دوزهای منقسم مصرف شود و به همراه هر وعده غذایی نیز یک منبع کلسیمی با هدف به حداکثر ساندن اتصال به اگزالات، انتخاب گردد. غذاهای لبنی کم چرب به خاطر آنکه محتوای چربی اشباع شده آنها پایین تر است، گزینه های خوبی هستند.