اهمیت مکمل های مورد نیاز در رژیم کتوژنیک تا آنجاست که افرادی که رژیم کتوژنیک را از بنده میگیرند اغلب اعلام میکنند که هیچگونه عوارض حادی مثل آنفولانزای کتوئی را تجربه نمیکنند. یکی از دلایل آن بجز اصولی بودن خود رژیم، تجویز مکملهایی جهت کاهش و حتی پیشگیری از بروز عوارض است.
در این مقاله تمام مکمل های مورد نیاز در رژیم کتوژنیک را شرح خواهم داد.
مکمل های مورد نیاز در رژیم کتوژنیک در ایران و خارج متفاوت است!
در خارج از کشور بدلیل اینکه افراد زیادی رژیم کتو میگیرند، شرکت های مکملسازی زیادی هستند که مکملهای مورد نیاز در رژیم کتو را بطور تخصصی تهیه میکند. اما در ایران افراد بایستی مکملها را جداگانه و بسته به نیاز، البته با تجویز متخصص مصرف کنند.
ناگفته پیداست افرادی که رژیم کتوژنیک را سرخود یا مراکز نامعتبر مثل اینستاگرام میگیرند علاوه بر اینکه یک رژیم غیر اصولی خواهند داشت، در خصوص مصرف مکملهای مورد نیاز نیز به مشکل بر میخورند.
چرا که اطلاعات غلط در فضای مجازی بسیار زیاد است. مثلاَ افراد غیر متخصص توصیه میکند برای تأمین الکترولیت ها مثل پتاسیم، پودر تار تار مصرف شود. در صورتی که درست است این پودر حاوی پتاسیم است اما دوز و نوع آن مهم است در صورتی که مکمل پتاسیم وجود دارد که بسته به نیاز فرد قابل تجویز است.
مورد دیگری که وجود دارد سایتهای زیادی هستند که مطالب سایتهای خارجی را ترجمه و منتشر میکنند. کافی است در گوگل مکمل های مورد نیاز رژیم کتوژنیک را سرچ کنید. تقریبا تمام آنها محتوای مشابهای دارند چون اغلب از یک سایت معروف خارجی به نام healthline ترجمه کردهاند. 🤦♂️
نکته مهم در این خصوص این است که چون صرفا محتوا توسط مترجم تهیه میشود نه متخصص، ممکن است مطالب یا درست نباشند و یا در ایران کاربرد نداشته باشد.🤷♀️
به عنوان مثال از جمله مکمل های کتو که در سایتهای خارجی عنوان میکنند Exogenous Ketones است که این مترجمان عزیز هم هرکدام به سلیقه خود به شکلی مثلاَ کتون های برون زا ، یا کتون های خارجی!!! ترجمه میکنند. البته بنده متوجه هستم قرار نیست یک مترجم کار متخصص تغذیه را انجام دهد اما اینکه اطلاعات غلط به افراد داده می شود جای تأسف است و افراد خود باید آگاه باشند تا بی دلیل سردرگم نشوند. در مورد این مکمل هم فقط بگویم این مکمل در ایران وجود ندارد و هم مصرف آن در رژیم کتوژنیک ضروری نیست.
بنابراین زیاد به گوگل اعتماد نکنید و جدی نگیرید. این است که مراکز سلامتی بین المللی بشدت توصیه میکنند، اطلاعات سلامتی و پزشکی را از گوگل کسب نکنید مگر اینکه از اعتبار نویسنده آن اطمینان دارید.
در ادامه بنده مکمل هایی که خودم در رژیم کتوژنیک تجویز می کنم که در ایران هم هست را در دو دسته زیر به طور خیلی خلاصه بررسی میکنم:
- مکمل های که مصرف آنها در رژیم کتوژنیک ضروری است، شامل پتاسیم و منیزیوم.
- مکمل هایی که بهتر است در رژیم کتوژنیک مصرف شوند، شامل ال کارنیتین، پروبیوتیک، مکمل پروتئین
الکترولیت ها در رژیم کتوژنیک
در رژیم کتوژنیک، به خصوص در روزهای اول شروع رژیم، درمیزان آب و الکترولیت های بدن (سدیم، پتاسیم، منیزیوم و…) عدم تعادل ایجاد می شود. لذا نه تنها توصیه می شود که مصرف آب خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهید، بلکه مکملهای الکترولیت مصرف کنید. بسیاری از افراد در ابتدای رژیم بدلیل غلفت در این توصیه ها خود علائمی شبیه آنفولانزا (آنفولانزای کتوئی) را تجربه می کنند.
البته من پیشتر در مقاله ای بطور کامل در خصوص الکترولیت در رژیم کتو صحبت کرده ام.
همانطور که بالاتر عنوان کردم اگر جایی اسم مکمل الکترولیت در رژیم کتوژنیک را شنیدید فکر کنید که جداگانه در ایران بتوانید تهیه کنید.
البته شاید تنها الکترولیتی که نیاز به مصرف مکمل ندارد سدیم است چرا که براحتی می توانید با افزایش دریافت نمک (حدود ۱ قاشق چای خوری) جبران کنید اما سایر الکترولیت ها بخصوص پتاسیم و منیزیوم را بهتر است به شکل مکمل های جداگانه مصرف داشته باشید.
همانطور که محبوبیت رژیم کتوژنیک همچنان در حال رشد است، علاقه به نحوه بهینه سازی سلامت در حین پیروی از این برنامه غذایی پرچرب و کم کربوهیدرات افزایش می یابد.
از آنجایی که رژیم کتو تعدادی از گزینه های غذایی را حذف می کند، ایده خوبی است که با مواد مغذی خاصی مکمل شود.
ناگفته نماند، برخی از مکمل ها می توانند به رژیم گیرندگان کمک کنند تا اثرات نامطلوب آنفولانزای کتو را کاهش دهند و حتی عملکرد ورزشی را هنگام تمرین با رژیم کم کربوهیدرات افزایش دهند.
در اینجا بهترین مکمل ها برای رژیم کتو آورده شده است.
ال کارنیتین در رژیم کتوژنیک
ال کارنیتین دارای فواید بی شماری است. اگر چه ال کارنیتین را بیشتر با ورزش می شناسند اما برای کسانی که رژیم کتو دارند، ال کارنی تین کمک می کند فرد بهتر و سریعتر وارد فاز چربی سوزی شود. کسانی که از بنده رژیم می گیرند گاهی تعجب میکنند که چرا ال کارنیتین تجویز کرده ام، اما دلیل آن کمک به سازگاری با چربی است و از طرفی تحقیقات نشان داده است کسانی که رژیم کتوژنیک دارند، سطح کارنیتین آنها کاهش مییابد.
پروبیوتیک ها در رژیم کتوژنیک
دلایل زیادی برای تجویز پروبیوتیک ها در رژیم کتوژنیک دارم از جمله فواید آنها :
– بهبود علائم سندروم روده تحریک پذیر (IBS) مانند کاهش دردهای شکمی، نفخ، یبوست، دفعات اجابت مزاج و بهبود قوام مدفوع
-افزایش سنتز اسید فولیک و ویتامین های B6، B3، B2 و B12
بهبود هضم و جذب مواد مغذی مانند پروتئین ها و چربی ها
-بهبود بیماریهای قلبی- عروقی شامل بالا بودن کلسترول خون و پرفشاری خون. پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها می توانند فشار خون، کلسترول تام، LDL و تری گلیسیرید را کاهش و HDL را افزایش دهند
-پیشگیری و کنترل افزایش قند خون در افراد مبتلا به دیابت (کمک به کاهش قند خون ناشتا و کاهش مقاومت به انسولین)
-کمک به کاهش آنزیم های کبدی، کلسترول و مقاومت به انسولین در بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی
-اعمال اثر محافظتی روی سلول های اپیتلیال
مکمل وی در رژیم کتوژنیک گیاهی
در صورتی که رژیم کتو گیاهخواری داشته باشید بدلیل اینکه ممکن است تأمین پروتئین برای شما سخت باشد به مکمل پروتئین نیاز خواهید داشت. پروتئین گیاهی بیشتر در حبوبات وجود دارد. اما حبوبات در رژیم کتوژنیک مجاز نیست. لذا اغلب جهت جلوگیری از عوارض کمبود پروتئین از جمله کاهش متابولیسم، تحلیل عضله و شل شدن بدن به مکمل پروتئین نیاز است.
مکمل پروتئینی که می توانید در رژیم کتوژنیک مصرف کنید باید هم مرغوب و هم با کربوهیدرات پایین باشد. توجه کنید که میزان کلی دریافت را بایستی با توجه به شرایط و خصوصیات شما مثلاَ قد و وزن بدرستی محاسبه گردد. والا مصرف زیاد پروتئین در رژیم کتوژنیک می تواند شما را از فاز کتوز خارج کند.
سایر مکملها در رژیم کتوژنیک
بعضی مکملها هستند که همه افراد با توجه به شرایط شان بهتر است استفاده کنند و ربطی به خود رژیم کتوژنیک ندارد. مثلا ویتامین دی که پروتکل کشوری وزارت بهداشت است و بدلیل شیوع کمبود بالای آن، به همه افراد توصیه می شود.
پروتکل وزرات بهداشت دریافت یک پرل ویتامین دی ۵۰ هزار بصورت ماهیانه است که همه باید مصرف داشته باشند.
خلاصه این قسمت
مصرف بعضی مکمل ها در رژیم کتوژنیک ضروی است و بعضی دیگر نه. حتی مصرف مکمل های غیر ضروری به طور قطع نه تنها ضرری نخواهد داشت بلکه به بهبود سلامت و پیشگیری از بروز عوارض در رژیم کتوزنیک کمک خواهند کرد.
بعضی افراد از لیست مکمل ها شوکه میشوند و نگرانند که چرا اینقدر دارو مصرف دارند. اما این افراد باید توجه کنند اولاََ این موارد، دارو نیستند بلکه مکمل غذایی هستند و همه مثل ویتامین دی مفیدند و دوم بعضی از مکمل ها در ادامه رژیم کتوژنیک می توانند کمتر یا کلاََ حذف شوند.
۱. منیزیم
منیزیم یک ماده معدنی است که انرژی را افزایش می دهد، سطح قند خون را تنظیم می کند و از سیستم ایمنی بدن شما حمایت می کند.
تحقیقات نشان می دهد که به دلیل داروهای کاهش دهنده منیزیم، اتکا به غذاهای فرآوری شده و سایر عوامل، بخش زیادی از جمعیت دچار کمبود منیزیم هستند یا در معرض خطر ابتلا به کمبود منیزیم هستند.
در یک رژیم کتوژنیک، تامین نیازهای منیزیم ممکن است دشوارتر باشد، زیرا بسیاری از غذاهای غنی از منیزیم مانند حبوبات و میوه ها نیز سرشار از کربوهیدرات هستند.
به این دلایل، مصرف ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی گرم منیزیم در روز در رژیم کتو مفید باشد.
مکمل منیزیم می تواند به کاهش گرفتگی عضلانی، مشکل در خواب و تحریک پذیری کمک کند – همه علائمی که معمولاً توسط افرادی که به رژیم کتوژنیک تغییر می کنند تجربه می کنند.
برخی از قابل جذب ترین اشکال منیزیم عبارتند از گلیسینات منیزیم، گلوکونات منیزیم و سیترات منیزیم.
اگر می خواهید مصرف منیزیم خود را از طریق غذاهای کتو دوست افزایش دهید، روی ترکیب این گزینه های کم کربوهیدرات و غنی از منیزیم تمرکز کنید:
- اسفناج
- آووکادو
- دانه کدو تنبل
- ماهی
۲. روغن MCT
تری گلیسیریدهای زنجیره متوسط یا MCTها یک مکمل محبوب در بین رژیم کتو هستند.
آنها متفاوت از تری گلیسیریدهای با زنجیره بلند (چربی موجود در غذا) متابولیزه می شوند.
MCT ها توسط کبد تجزیه می شوند و به سرعت وارد جریان خون می شوند و می توانند به عنوان منبع سوختی برای مغز و ماهیچه ها استفاده شوند.
روغن نارگیل یکی از غنی ترین منابع طبیعی MCT ها است که حدود ۱۷ درصد از اسیدهای چرب آن به شکل MCT با مزایای متابولیک بالقوه است.
با این حال، مصرف روغن MCT (ساخته شده با جداسازی MCT از روغن نارگیل یا نخل) دوز متمرکزتری از MCT ها را فراهم می کند و می تواند برای کسانی که از رژیم کتوژنیک پیروی می کنند مفید باشد.
مکمل روغن MCT می تواند به رژیم کتو کمک کند زیرا می تواند به سرعت مصرف چربی را افزایش دهد، که سطح کتون را افزایش می دهد و کمک می کند در کتوز باقی بمانید.
همچنین نشان داده شده است که باعث کاهش وزن و افزایش احساس سیری می شود، که می تواند برای کسانی که از رژیم کتوژنیک به عنوان ابزار کاهش وزن استفاده می کنند، مفید باشد.
روغن MCT را می توان به راحتی به شیک ها و اسموتی ها اضافه کرد یا به سادگی با قاشق آن را برای افزایش سریع چربی مصرف کرد.
ایده خوبی است که با دوز کوچک (۱ قاشق چایخوری یا ۵ میلی لیتر) روغن MCT شروع کنید تا ببینید بدن شما چگونه واکنش نشان می دهد. روغن MCT می تواند علائمی مانند اسهال و حالت تهوع را در برخی افراد ایجاد کند.
۳. اسیدهای چرب امگا ۳
مکمل های اسید چرب امگا ۳، مانند ماهی یا روغن کریل، سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA) و اسید دوکوزاهگزانوئیک (DHA) هستند که از جهات مختلف برای سلامتی مفید هستند.
EPA و DHA برای کاهش التهاب، کاهش خطر بیماری قلبی و جلوگیری از زوال ذهنی مفید است.
رژیم های غذایی غربی دارای اسیدهای چرب امگا ۶ (موجود در غذاهایی مانند روغن های گیاهی و غذاهای فرآوری شده) و امگا ۳ (موجود در ماهی های چرب) کمتر است.
این عدم تعادل می تواند التهاب را در بدن افزایش دهد و با افزایش بسیاری از بیماری های التهابی مرتبط است.
مکمل های امگا ۳ می توانند به ویژه برای افرادی که از رژیم های کتوژنیک استفاده می کنند مفید باشند، زیرا می توانند به حفظ نسبت سالم امگا ۳ به امگا ۶ در هنگام پیروی از یک رژیم غذایی پرچرب کمک کنند.
علاوه بر این، مکملهای امگا ۳ میتوانند تأثیر رژیم کتوژنیک را بر سلامت کلی به حداکثر برسانند.
یک مطالعه نشان داد که افرادی که از رژیم کتوژنیک پیروی می کردند و اسیدهای چرب امگا ۳ از روغن کریل مکمل بودند، کاهش بیشتری در تری گلیسیرید، انسولین و نشانگرهای التهابی نسبت به افرادی که این مکمل را نداشتند، تجربه کردند.
کسانی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند باید قبل از مصرف مکمل های امگا ۳ با پزشک مشورت کنند، زیرا این مکمل ها می توانند با رقیق شدن بیشتر خون، خطر خونریزی شما را افزایش دهند.
برای افزایش مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ از طریق غذاهای کتو دوست، مثل ماهی بیشتر بخورید.
۴. ویتامین D
داشتن سطوح بهینه ویتامین D برای سلامتی همه مهم است، از جمله افرادی که از رژیم های کتوژنیک پیروی می کنند.
رژیم کتو لزوماً شما را در معرض خطر بیشتر کمبود ویتامین D قرار نمی دهد، اما از آنجایی که کمبود ویتامین D به طور کلی رایج است، مکمل این ویتامین ایده خوبی است.
ویتامین D برای بسیاری از عملکردهای بدن، از جمله تسهیل جذب کلسیم، ماده مغذی که ممکن است در رژیم کتوژنیک کمبود داشته باشد، به ویژه در کسانی که به لاکتوز حساسیت ندارند، مهم است.
ویتامین D همچنین مسئول حمایت از سیستم ایمنی بدن، تنظیم رشد سلولی، ارتقای سلامت استخوان و کاهش التهاب در بدن شما است.
از آنجایی که تعداد کمی از غذاها منابع خوب این ویتامین مهم هستند، بسیاری از متخصصان سلامت مکمل های ویتامین D را برای اطمینان از دریافت مناسب توصیه می کنند.
پزشک شما می تواند آزمایش خون انجام دهد تا مشخص کند که آیا کمبود ویتامین D دارید یا خیر و به شما کمک می کند تا دوز مناسبی را بر اساس نیاز شما تجویز کند.
۵. آنزیم های گوارشی
یکی از شکایات اصلی کسانی که تازه وارد رژیم کتوژنیک شده اند این است که محتوای چربی بالای این الگوی غذایی برای سیستم گوارشی آنها سخت است.
از آنجایی که رژیم کتو ممکن است تا ۷۵ درصد چربی داشته باشد، افرادی که از رژیمهای غذایی کمچربی استفاده میکنند میتوانند علائم گوارشی ناخوشایندی مانند حالت تهوع و اسهال را تجربه کنند.
علاوه بر این، اگرچه رژیم کتوژنیک فقط پروتئین متوسطی دارد، اما ممکن است مقدار آن بیشتر از مقداری باشد که برخی افراد به آن عادت دارند، که همچنین می تواند عوارض جانبی گوارشی ایجاد کند.
اگر هنگام انتقال به رژیم کتوژنیک با مشکلات گوارشی مانند تهوع، اسهال و نفخ مواجه هستید، ترکیب آنزیم های گوارشی که حاوی آنزیم هایی است که چربی ها (لیپازها) و پروتئین ها (پروتئازها) را تجزیه می کنند، ممکن است به هضم بهینه کمک کند.
علاوه بر این، آنزیمهای پروتئولیتیک، که آنزیمهایی هستند که به تجزیه و هضم پروتئین کمک میکنند، درد پس از تمرین را کاهش میدهند، که میتواند برای علاقهمندان به ورزش در رژیم کتو امتیازی باشد.
۶. کتون های اگزوژن
کتون های اگزوژن کتون هایی هستند که از طریق یک منبع خارجی تامین می شوند، در حالی که کتون های درون زا نوعی هستند که به طور طبیعی توسط بدن شما از طریق فرآیندی به نام کتوژنز تولید می شوند.
مکمل های کتون اگزوژن معمولا توسط کسانی که از رژیم کتوژنیک پیروی می کنند برای افزایش سطح کتون خون استفاده می شود.
علاوه بر کمک بالقوه به شما برای رسیدن سریعتر به کتوز، مکمل های کتون اگزوژن با مزایای دیگری نیز مرتبط هستند.
به عنوان مثال، نشان داده شده است که آنها عملکرد ورزشی را افزایش می دهند، ریکاوری عضلات را سرعت می بخشند و اشتها را کاهش می دهند.
با این حال، تحقیقات روی کتونهای اگزوژن محدود است و بسیاری از کارشناسان استدلال میکنند که این مکملها برای رژیمهای کتو ضروری نیستند.
علاوه بر این، بیشتر مطالعات روی کتونهای اگزوژن از نوع قویتری از کتونهای برونزا به نام استرهای کتون استفاده میکنند، نه نمکهای کتون، که رایجترین شکل موجود در مکملهای موجود در دسترس مصرفکنندگان است.
در حالی که برخی افراد ممکن است این مکمل ها را مفید بدانند، تحقیقات بیشتری برای تعیین فواید و خطرات بالقوه آنها مورد نیاز است.
۷. پودر سبزی ها
افزایش مصرف سبزیجات چیزی است که همه باید روی آن تمرکز کنند.
سبزیجات حاوی طیف گسترده ای از ویتامین ها، مواد معدنی و ترکیبات گیاهی قوی هستند که می توانند با التهاب مبارزه کنند، خطر بیماری را کاهش دهند و به عملکرد بدن در سطوح بهینه کمک کنند.
اگرچه همه افرادی که از رژیم کتو پیروی می کنند لزوماً در مصرف سبزیجات خود کمبود ندارند، اما این برنامه غذایی مصرف کافی غذاهای گیاهی را دشوارتر می کند.
یک راه سریع و آسان برای افزایش مصرف سبزیجات، افزودن پودر سبزی به رژیم مکمل خود است.
بیشتر پودرهای سبزیجات حاوی مخلوطی از گیاهان پودری مانند اسفناج، اسپیرولینا، کلرلا، کلم پیچ، کلم بروکلی، علف گندم و غیره هستند.
پودرهای سبزی را می توان به نوشیدنی ها، شیک ها و اسموتی ها اضافه کرد و آنها را راهی مناسب برای افزایش مصرف محصولات سالم تبدیل کرد.
کسانی که از رژیمهای کتوژنیک پیروی میکنند، میتوانند روی افزودن بیشتر غذاهای کامل و سبزیجات کم کربوهیدرات به وعدههای غذایی و میان وعدههای خود تمرکز کنند.
در حالی که نباید به عنوان جایگزینی برای محصولات تازه استفاده شود، یک پودر سبزی متعادل یک راه عالی و آسان برای رژیم کتو برای افزودن مواد مغذی به برنامه غذایی خود است.
۸. مکمل های الکترولیت یا غذاهای غنی از مواد معدنی
تمرکز بر افزودن مواد معدنی از طریق رژیم غذایی برای افرادی که از رژیم کتوژنیک پیروی می کنند، مهم است، به ویژه هنگامی که برای اولین بار به این شیوه غذا خوردن روی می آورند.
هفته های اول می تواند چالش برانگیز باشد زیرا بدن با تعداد بسیار کم کربوهیدرات های مصرفی سازگار می شود.
انتقال به رژیم کتوژنیک منجر به افزایش از دست دادن آب از بدن می شود.
سطح سدیم، پتاسیم و منیزیم نیز میتواند کاهش یابد و منجر به علائم آنفولانزای کتو، مانند سردرد، گرفتگی عضلات و خستگی شود.
علاوه بر این، ورزشکارانی که از رژیم کتو پیروی می کنند ممکن است از طریق تعریق از دست دادن مایعات و الکترولیت های بیشتری را تجربه کنند.
افزودن سدیم از طریق رژیم غذایی بهترین استراتژی است. صرف نمک زدن به غذاها یا خوردن آبگوشتی که با مکعب های جوشانده شده است باید نیاز بیشتر مردم به سدیم را پوشش دهد.
افزایش مصرف غذاهای غنی از پتاسیم و منیزیم می تواند از دست دادن این مواد معدنی مهم نیز جلوگیری کند.
سبزیجات با برگ های تیره، آجیل، آووکادو و دانه ها همگی غذاهای کتو دوست هستند که هم منیزیم و هم پتاسیم بالایی دارند.
۹. مکمل هایی برای تقویت عملکرد ورزشی
ورزشکارانی که به دنبال افزایش عملکرد در حین رژیم کتوژنیک هستند ممکن است از مصرف مکمل های زیر بهره مند شوند:
- کراتین مونوهیدرات: کراتین مونوهیدرات یک مکمل غذایی است که تحقیقات گسترده ای انجام شده است و نشان داده شده است که باعث افزایش عضله، بهبود عملکرد ورزشی و افزایش قدرت می شود.
- کافئین: یک فنجان قهوه یا چای سبز اضافی می تواند برای عملکرد ورزشی مفید باشد و سطح انرژی را افزایش دهد، به ویژه در ورزشکارانی که به رژیم کتو روی می آورند.
- اسیدهای آمینه شاخه ای (BCAAs): مکمل های آمینو اسیدهای شاخه دار برای کاهش آسیب عضلانی مرتبط با ورزش، درد عضلانی و خستگی در حین ورزش یافت شده است.
- HMB (بتا هیدروکسی بتا متیل بوتیرات): HMB ممکن است به کاهش از دست دادن عضله و افزایش توده عضلانی کمک کند، به خصوص در کسانی که به تازگی یک برنامه ورزشی را شروع کرده اند یا شدت تمرینات خود را افزایش می دهند.
- بتا آلانین: مکمل با اسید آمینه بتا آلانین ممکن است به جلوگیری از خستگی و فرسودگی عضلات در هنگام پیروی از رژیم کتوژنیک کمک کند ( ۳۱ ، ۳۲ ).
خلاصه
رژیم کتوژنیک پرچرب و کم کربوهیدرات به دلایل مختلفی از کاهش وزن گرفته تا افزایش عملکرد ورزشی دنبال میشود.
برخی مکملها میتوانند انتقال به این روش غذا خوردن را آسانتر کنند و به کاهش علائم آنفولانزای کتو کمک کنند.
علاوه بر این، بسیاری از مکمل ها می توانند ارزش غذایی یک برنامه رژیم غذایی کتوژنیک را بهبود بخشند و حتی عملکرد ورزشی را افزایش دهند.
مصرف این مکملها میتواند به بهینهسازی تغذیه کمک کند و به شما امکان میدهد در حین رژیم کتو سالم تر شوید.
سلام وقت بخیر
ایا امکان داره از ریزش مو در رژیم کتو پیشگیری کرد؟